Ang papel ng katotohanan na ito ay tungkol sa iyong mga karapatan bilang isang estudyanteng may kapansanan sa mataas na edukasyon. Kung ikaw ay isang estudyante na nagtatrabaho rin sa iyong paaralan bilang isang empleyado, mayroon kang karagdagang mga karapatan sa ilalim ng pang-estado at pederal na batas sa trabaho. Malalaman mo ang higit pa tungkol sa iyong mga karapatan bilang isang manggagawang may mga kapansanan mula sa bahagi na Mga Mapagkukunan ukol sa Trabaho ng aming website.

I. Pangkalahatang ideya sa mga karapatan ng may kapansanan sa mataas na edukasyon

Sa ilalim ng pederal at pang-estadong batas, ang mga estudyanteng may mga kapansanan ay may karapatan sa patas na access sa mataas na edukasyon katulad ng ibang mga estudyante. Ang “pantay na access” ay nangangahulugan na hindi ka maaaring ibukod ng paaaralan sa mga programa, serbisyo, o aktibidad nito dahil sa iyong kapansanan. Malawak ang sinasakupan ng karapatan sa pantay na access. Hindi lamang kabilang dito access sa mga programang pang-akademiya ng paaaralan, ngunit pati na rin sa mga programang panlibangan, serbisyo sa estudyante, sasakyan sa kampus, pabahay sa estudyante, pagpapayo, at ibang mga serbisyo. Hindi maaaring ihiwalay ng paaaralan ang mga estudyanteng may mga kapansanan mula sa ibang mga estudyante. Hindi maaaring bawalan ng paaralan ang mga estudyanteng may mga kapansanan mula sa pagpapatala sa paaralan. Sa parehong paraan, hindi maaaring gamitin ng paaralan ang pamantayan sa pagtanggap o ibang mga kinakailangan na salain ang mga estudyanteng may mga kapansanan. Dapat pahintulutan ka ng paaralan na isama mo ang iyong hayop na panserbisyo sa kampus.  Para sa karagdagang impormasyon tungkol sa mga hayop na panserbisyo at mga hayop na pang-emosyunal na suporta, tingan ang aming mga mapagkukunan sa Mga Katulong na Hayop.

Dapat gumawa ng mga hakbang ang paaralan upang matiyak na ang kanilang programa sa kabuuan ay magagamit ng mga taong may kapansanan. Kabilang dito ang pagtiyak na ang mga gusali at pasilidad ng paaralan ay sumusunod sa mga kinakailangan sa accessibility sa arkitektura. Maaaring may mga sitwasyon kung saan hindi posible na tanggalin ang mga harang sa arkitektura ng isang gusali. Sa ganyang kaso, dapat baguhin ng paaralan ang mga patakaran at kasanayan nito upang matiyak na ang mga estudyanteng may mga kapansanan ay may access pa rin sa mga serbisyo, programa, at aktibidad ng paaralan. Halimbawa, kung ang isang estudyanteng gumagamit ng wheelchair ay nagpatala sa isang klase na nagpupulong sa isang gusali na hindi accessible, dapat ilipat ng paaaralan ang klase sa isang gusali na accessible sa estudyante.  

Dapat gumawa ng makatuwirang mga pagbabago ang mga paaralan sa mga patakaran, kasanayan, at pamamaraan kung kinakailangan upang bigyan ang estudyanteng may kapansanan ng pantay na access. Ang pagbabago ay isang pagbabago, eksepsyon, o pagsasaayos sa isang panuntunan o kasanayan. Tinatalakay namin ang makatuwirang mga pagbabago nang mas detalyado sa susunod na bahagi ng papel ng katotohanan na ito.  

Mayroong maraming pang-estado at pederal na batas na nagpoprotekta sa mga karapatan ng mga estudyanteng may mga kapansanan sa mas mataas na edukasyon. Ang partikular na mga batas na naaangkop sa iyong paaaralan ay depende sa kung ito ay pribado o pampublikong paaaralan at kung tumatanggap ito ng pera mula sa pamahalaan. Napakabihira para sa paaralan na hindi maging sakop sa mga batas sa mga karapatan ng may kapansanan. Ang karamihan sa mga paaralan ay dapat sumunod sa hindi bababa sa isa sa sumusunod na mga batas laban sa diskriminasyon:

1. Ang Batas sa mga Amerikanong May mga Kapansanan (ADA, Americans with Disabilities Act) ay isang pederal na batas na nagbabawal sa diskriminasyon laban sa mga taong may mga kapansanan sa maraming larangan sa buhay, kabilang ang mataas na edukasyon. Ang ADA ay binubuo ng maraming iba’t ibang mga seksyon, na tinatawag bilang “mga titulo”. Ang Titulo II ng ADA ay naaangkop sa pang-estado at lokal na mga entidad ng pamahalaan, na kabilang ang mga pampublikong kolehiyo at unibersidad. Ang Titulo III ng ADA ay naaangkop sa “pampublikong mga panuluyan”. Ang pampublikong mga panuluyan ay mga pribadong entidad kung saan ang kanilang mga serbisyo ay nagagamit ng pangkalahatang publiko.  Sinasaad ng Titulo III ng ADA na “ang nursery, elementarya, sekundarya, undergraduate, o postgraduate na pribadong paaralan, o iba pang lugar ng edukasyon” ay isang pampublikong panuluyan. 
2. Ang Seksyon 504 Batas sa Rehabilitasyon (Section 504 of the Rehabilitation Act) ay isang pederal na batas na nagbabawal sa mga entidad na tumanggap ng pederal na pondo na magdiskrimina laban sa mga taong may mga kapansanan. Sa ibang salita, kung tumatanggap ng pera ang paaralan mula sa pederal na pamahalaan (kabilang ang pederal na pera sa pautang sa estudyante), hindi ito maaaring magdiskrimina laban sa mga taong may mga kapansanan. 
3. Ang Batas sa Sibil na mga Karapatan ng Unruh (Unruh Civil Rights Act) ay isang pang-estadong batas ng California na nagpoprotekta sa mga taong may mga kapansanan mula sa diskriminasyon ng isang “negosyo”.
4. Ang Batas sa Mga Taong May Kapansanan (Disabled Persons Act) ay isang pang-estadong batas ng California na nagpoprotekta sa mga karapatan ng mga taong may mga kapansanan na mapuntahan ang pampublikong mga gusali, pasilidad, at ibang mga espasyo.
5. Ang Kodigo ng Pamahalaan Seksyon 11135 (Government Code Section 11135) ay isang pang-estadong batas ng California na nagbabawal sa diskriminasyon ng mga negosyo at entidad ng pamahalaan na tumatanggap ng pondo ng estado. 

Mayroong karagdagang mga batas na maaari ring naaangkop sa iyong paaralan batay sa uri ng paaralan. Halimbawa, mayroong mga panuntunan tungkol sa diskriminasyon na partikular na naaangkop sa mga kolehiyo pangkomunidad sa California.  

II. Mga Makatwirang Pagbabago 

Ano ang isang makatuwirang pagbabago? 

Isa sa pinakakaraniwang mga problema na hinaharap ng mga estudyanteng may kapansanan ay ang pangangailangan sa mga pagbabago (kilala rin bilang mga kaluwagan o pang-akademiyang pagsasaayos). Ang pagbabago ay isang pagbabago sa panuntunan, patakaran, o kasanayan na kinakailangan upang bigyan ang taong may kapansanan ng pantay na access sa isang serbisyo, programa, o pasilidad. Ang mga paaralan ay dapat magbigay ng makatuwirang mga pagbabago maliban kung magreresulta ito sa isang hindi nararapat na pinansyal at administratibong pasanin sa paaralan; pangunahing magbabago sa serbisiyo, programa, o aktibidad; o magbabanta sa kalusugan o kaligtasan ng iba. Tatalakayin natin ang bawat isa sa mga eksepsyon nang mas detalyado sa ibaba. 

Sa ilalim ng batas, responsibilidad ng estudyante na gumawa ng unang kahilingan para sa pagbabago.  Ito ay iba mula sa K-12 na edukasyon. Sa elementarya at sekundaryang paaralan, mayroong mga batas na nag-aatas sa paaralan na tukuyin ang mga estudyanteng may mga kapansanan at maagap na mag-alok ng mga serbisyo at suporta upang tulungan silang magtagumpay.  Ngunit ang mga batas na iyon ay hindi naaangkop sa mataas na edukasyon. Sa kolehiyo at unibersidad, ang estudyanteng nangangailangan ng pagbabago ay dapat gumawa ng unang hakbang sa pamamagitan ng paghiling sa paaralan.  Ito ay upang protektahan ang pagkapribado at awtonomiya ng estudyante. Hindi maaaring pilitin ng kolehiyio at unibersidad ang isang estudyante na ibunyag na sila ay may kapansanan.  Hindi rin nila maaaring pilitin ang isang estudyante na tumanggap ng pagbabago na hindi nila gusto o kailangan. 

Ang mga pagbabago ay dapat naka-ayon sa indibiduwal na mga pangangailangan ng partikular na estudyanteng humihiling ng mga ito. Ngunit, mayroong ilang karaniwang mga pagbabago na maaaring pamilyar na ang iyong paaralan at handa na.  Ang ilang karaniwang mga pagbabago ay ang: pinalawig na oras sa mga pagsusulit; karagdagang oras upang makumpleto ang mga asignatura; mga tagapagtala sa klase; mga aklat-aralin at pang-akademiyang materyales sa mga alternatibong format tulad ng Braille; pinahihintulutang mga pagliban sa klase para sa medikal na mga pangangailangan; at prayoridad sa pagpapatala. Tandaan na ang ilan sa mga “pagbabagong” ito ay mga pantulong at serbisyo sa aktuwal sa ilalim ng ADA, ngunit ang mga paaralan ay madalas ginagamit ang terminong “pagbabago” upang tukuyin nang malawakan ang anumang serbiyo na may kaugnayan sa kapansanan.  Para sa karagdagang impormasyon sa iyong mga karapatan sa mga pantulong at serbisyo, tingnan ang Patnubay sa teknikal na pantulong ng Kagawaran ng Katarungan ng Estados Unidos, “Mga Kinakailangan sa ADA – Epektibong Komunikasyon,” Enero 31, 2014.

Paano humiling ng makatuwirang pagbabago

Narito ang mga hakbang na dapat mong sundin upang makakuha ng pagbabago mula sa iyong paaaralan: 

Hakbang 1: Gumawa ng kahilingan.

Ang iyong kahilingan para sa isang pagbabago ay dapat nagpapaliwanag kung ano ang gusto mo mula sa paaralan at kung bakit ito kinakailangan para sa iyong kapansanan.  Hindi mo kailangang bigyan ng dyagnosis ang paaralan, ngunit kailangan mong ipaliwanag ang ugnayan (“ang koneksyon”) sa pagitan ng pagbabago na iyong hinihiling at iyong pangangailangan na may kaugnayan sa kapansanan.  Maaari mong gawin ang iyong kahilingan nang pasalita o nakasulat, ngunit karaniwang mas mabuti na gumawa ng kahilingan na nakasulat para mayroon kang patunay ng iyong kahilingan.

Karamihan sa mga paaralan ay may tanggapan sa kampus na ang espesyalidad ay ang pagbibigay ng mga serbisyo sa mga estudyanteng may mga kapansanan.  Ang mga tanggapan na ito ay karaniwang tinatawag na “Mga Serbisyo sa Estudyanteng May Kapansanan” o katulad na tawag.  Maaaring hilingin ka ng tanggapan na kumpletuhin ang panayam sa pagtanggap at gumamit ng partikular na form upang humiling ng iyong pagbabago.  Hindi inaatas sa batas na magpatala ka sa tanggapan o gumamit ng anumang partikular na form, ngunit maaaring iproseso ng paaralan ang iyong kahilingan nang mas mabilis kung sumunod ka sa kanilang hinihiling na mga pamamaraan. Kung walang tanggapan para sa mga serbisyo sa kapansanan ang iyong paaralan, tanungin ang Dekano ng mga Estudyante o iba pang tagapangasiwa kung paano magsumite ng iyong kahilingan.

Hakbang 2: Sumali sa interactive na proseso

Kung ang pagbabago na iyong hinihiling ay para sa isang bagay na halatang kailangan mo at madaling gawin, dapat ipagkaloob kaagad ng paaralan ang iyong kahilingan.  Kung hindi, maaaring kailangan mong sumali sa interactive na proseso kasama ng iyong paaralan.  Ang interactive na proseso ay pabalik-balik na usapan sa pagitan mo at ng iyong paaralan upang humanap ng pagbabago na maaari para sa iyo at sa iyong paaralan.

Kung ang iyong kapansanan o iyong pangangailangan para sa pagbabago ay hindi alam o halata, maaaring hilingin sa iyo ng paaralan na magbigay ng karagdagang impormasyon o dokumentasyon upang suportahan ang iyong kahilingan.  Dapat sabihin ng paaralan kung anong partikular na impormasyon ang kailangan nila.  Dapat hindi hihingi ang paaralan ng sulat ng doktor o ibang dokumentasyon ng iyong kapansanan na alam o halata.  Hindi rin maaaring hingin sa iyo ng paaralan na pumirma ka ng pangkalahatang pagpapalaya na magbibigay sa kanila ng access sa lahat ng iyong medikal na mga talaan.  Ang kahilingan ng paaralan para sa karagdagang impormasyon o dokumentasyon ay dapat makatuwiran at malapit na naka-ayon sa iyong kahilingan.

Kung humihiling ka ng pagbabago na katulad ng mayroon ka noong nasa K-12, maaaring makatulong na ibahagi ang dokumentasyon tungkol sa pagbabago sa iyong paaralan.  Ngunit, tandaan na hindi inaatas ng batas ang mga kolehiyo at unibersidad na awtomatikong ibigay sa iyo ang parehong mga pagbabago na mayroon ka sa K-12.  Dahil iba ang mataas na edukasyon sa elementarya at sekundarang paaralan, pinahihintulutan ang mga kolehiyo at unibersidad na gumawa ng kanilang sariling pagtatasa ng iyong kahilingan sa pagbabago.  Kahit ikaw ay may pagbabago sa K-12, maaari pa ring hilingin sa iyo ng kolehiyo o unibersidad na magsumite ng karagdagang impormasyon upang ipakita na ang pagbabago ay kinakailangan.

Pagkatapos mong ibigay sa paaralan ang impormasyon na kailangan nila, dapat gumawa ng pasya ang paaralan sa makatuwirang haba ng panahon.  Mayroon lamang tatlong dahilan kung bakit maaaring tumanggi ang paaralan na ibigay ang makatuwirang pagbabago:

1. Ang pagbabago ay maglilikha ng hindi nararapat na pinansyal at administratibong pasanin. Ang paaaralan ay maaaring tumanggi na ibigay ang pagbabago kung ito ay masyadong mahal o administratibong komplikado na gawin.  Kapag nagpapasya kung ang pagbabago ay masyadong mahal na ibigay, dapat isaalang-alang ng paaralan ang lahat ng mga mapagkukunang magagamit dito.  Ang paaralan ay hindi maaaring magtabi ng maliit na halaga ng pera para sa mga pagbabago at tumangging gamitin ang anumang ibang perang magagamit sa badyet nito.  Kung tatanggi ang paaralan na magbigay ng pagbabago dahil ito ay magiging hindi nararapat na pasanin, dapat itong mag-alok ng kapantay na epektibong alternatibong pagbabago na tutugon sa iyong mga pangangailangan. 
2. Ang pagbabago ay pangunahing magbabago sa uri ng serbisyo, programa, o aktibidad. Hindi kailangang gumawa ng mga pagbabago ang paaralan sa pang-akademiyang mga kinakailangan nito na mahalaga sa programa.  Kung ang partikular na kinakailangan ay mahalaga sa programa ay partikular sa katotohanan at depende sa sitwasyon.  Halimbawa, kung kinakailangan ng paaralan na lahat ng mga estudyante ay kumuha ng klase sa laboratory sa agham bilang kinakailangan sa pangkalahatang edukasyon ngunit ang mga laboratoryo nito ay hindi mapupuntahan ng isang estudyanteng may kapansanan, dapat ibukod ng paaralan ang estudyante mula sa kinakailangan. Ngunit, kung ang estudyante ay nagma-major sa kimika, ang mga klase sa laboratoryo ay maaaring mahalagang kinakailangan para sa programa sa degree.  Ngunit tandaan na sa kasong ito, dapat nagsisikap ang paaralan upang maging accessible sa mga estudyanteng may mga kapansanan ang mga laboratoryo nito; kung hindi, hindi magkakaroon ng pantay na access ang mga estudyanteng may mga kapansana sa pang-akademiyang mga programa na ibinigay ng paaralan. 
3. Ang pagbabago ay maglilikha ng direktang banta sa kalusugan o kaligtasan ng iba. Hindi kailangang ibigay ng paaralan ang mga pagbabago na makapipinsala sa iba. Ang pagpapasya ng paaralan sa pinsala ay dapat batay sa isang indibiduwal na pagtatasa ng estudyante at ng pagbabagong hiniling.  Hindi maaaring tanggihan ng paaralan na ibigay ang mga pagbabago batay sa mga estereotipo, pagpapalagay, o paglalahat tungkol sa mga taong may mga kapansanan.  Bago tanggihan ng paaralan ang kahilingan sa pagbabago, dapat magpasya ito kung ang panganib sa pinsala ay maaaring mabawasan o matanggal gamit ang karagdagan o alternatibong mga pagbabago o mga pantulong/serbisyo.  Kung ang panganib sa pinsala ay mababawasan, dapat ipagkaloob ng paaralan ang pagbabago.  Tandaan na ang eksepsyon sa direktang banta ay naaangkop lamang sa kalusugan at kaligtasan ng iba, hindi sa estudyanteng humihiling ng pagbabago. Sa ibang salita, hindi maaaring tumanggi ang isang paaralan na magbigay ng pagbabago sa batayan na ang pagbabago ay nakapipinsala sa estudyanteng may kapansanan na gumagawa ng kahilingan.  Pinoprotektahan ng batas ang karapatan ng estudyanteng may kapansanan upang malaman kung ano ang pinakamainam para sa kanila at upang gumawa ng sarili nilang mga pasya tungkol sa kanilang kaligtasan.

Kung tatanggihan ng paaralan ang iyong kahilingan para sa pagbabago, dapat silang magmungkahi ng alternatibong pagbabago na gusto nilang ibigay.  Kung ang alternatibong pagbabago ay pantay na epektibo para sa iyo, maaari mong tanggapin ang pagbabago at kumpletuhin ang interactive na proseso.  Kung ang alternatibong pagbabago ay hindi epektibo, dapat mo itong ipaliwanag sa paaralan at magmungkahi ng iba.  Kung ikaw at ang paaralan ay hindi umabot sa isang kasunduan tungkol sa pagbabago, maaaring kailangan mong gumawa ng mga hakbang upang ipatupad ang iyong mga karapatan.

III. Pagpapatupad ng iyong mga karapatan 

Kung ikaw at ang iyong paaralan ay hindi umabot sa isang kasunduan tungkol sa pagbabago, maaaring tanggihan ng paaralan ang iyong kahilingan.  Maaari mong hamunin ang pagtanggi ng paaralan gamit ang panloob na mga proseso (tulad ng paghain ng pagdaing) o panlabas na mga proseso tulad ng paghain ng reklamo sa isang ahensiya ng pamahalaan o pagsampa ng kaso.  Ang pinakamainam na proseso na gagamitin ay magdedepende sa mga kalagayan at sa iyong mga layunin.  Tatalakayin namin ang mga kalamangan at kahinaan ng bawat proseso sa ibaba.

Ang mga prosesong ito ay hindi lamang para sa mga pagtanggi ng mga kahilingan sa pagbabago; maaari mo rin gamitin ang mga ito upang igiit ang iyong mga karapatan kung nagdiskrimina ang iyong paaralan laban sa iyo sa ibang mga paraan.

Panloob na mga Proseso

Dapat mayroong nakatakdang mga patakaran at pamamaraan ang iyong paaralan para sa mga estudyante upang hamunin ang mga aksyon ng paaralan. Ang mga patakarang ito ay karaniwang nasa handbook ng estudyante o nakapaskil sa ibang lugar sa website ng paaralan. Kung hindi mo mahanap ang patakaran, tanungin ang tagapangasiwa para sa impormasyon.

Kung tinanggihan ng paaralan ang iyong kahilingan para sa pagbabago, maaaring may karapatan ka na humiling ng muling pagsasaalang-alang. Dapat sabihin sa iyo ng paaralan kung paano ito ginagawa.  Kung sa tingin mo nagdiskrimina ang paaralan laban sa iyo (kabilang ang pagtangging magbigay ng makatuwirang pagbabago), maaari kang magsampa ng pagdaing.  Ang proseso ng pagdaing sa bawat paaralan ay iba, ngunit karaniwang kasama dito ang pagsumite ng isang nakasulat na paliwanag kung bakit sa tingin mo nagdiskrimina ang paaralan laban sa iyo. Kung matalo ka sa pagdaing, dapat mayroong karapatan na umapela.  Ang patakaran ng paaralan sa pagdaing ay dapat nagpapaliwanag ng takdang panahon at pamamaraan upang magsampa ng pagdaing, panahon para sa paaralan na isaalang-alang at pasyahan ang pagdaing, at kung paano umapela kung hindi ka sumasang-ayon sa pasya ng paaralan sa pagdaing.

Ang paggamit ng panloob na mga proseso ng paaralan ay karaniwang mas mabilis at mas mura kaysa sa pagsampa ng kaso.  Maaaring ito ang mabuting proseso na gagamitin kapag kailangan mo ng mabilis na pasya at para sa maliliit na hindi pagkasundo na maaaring walang abogado ang gustong magsampa ng kaso.  Sa kabilang dako, walang tagapasya ang walang kinikilingan sa panloob na proseso.  Ang iyong pagdaing ay dapat pasyahan ng isang tao mula sa paaralan, at ang taong iyon ay maaaring napipilitang pumanig sa paaralan sa halip na sa iyo.

Panlabas na mga Proseso

Kung ang panloob na mga proseso ay hindi matagumpay, o kung hindi mo gustong gamitin ang panloob na mga proseso ng iyong paaralan, maaari kang maghain ng reklamo sa isang ahensiya ng pamahalaan o magsampa ng kaso sa korte.  Hindi kinakailangang ubusin ang ibang mga paraan para sa mga reklamo sa diskriminasyon sa mataas na edukasyon. Nangangahulugan ito na maaari kang dumiretso sa pagsampa ng kaso sa korte kung gusto mo; hindi mo muna kailangang magsampa ng pagdaing o maghain ng reklamo sa ahensiya ng pamahalaan.  

Mayroong tatlong iba’t ibang ahensiya ng pamahalaan kung saan maaari kang maghain ng reklamo: 

1. Kagawaran ng Sibil na mga Karapatan ng California (dating Kagawaran ng Makatarungang Pabahay at Trabaho): Iimbestigahan ng ahensiyang ito ang mga reklamo tungkol sa diskriminasyon na lumalabag sa batas ng California. Dapat mong maghain ng iyong reklamo sa loob ng 1 taon na nangyari ang diskriminasyon. Mayroon ding serbisyo sa pamamagitan ang ahensiya na magagamit upang tulungan ka at iyong paaralan na umabot sa isang kasunduan nang walang imbestigasyon ng reklamo. Makikita mo ang karagdagang impormasyon tungkol sa proseso ng reklamo ng ahensiya sa kanilang website: https://calcivilrights.ca.gov/
2. Kagawaran ng Edukasyon ng Estados Unidos Tanggapan ng Sibil na mga Karapatan (OCR, Office of Civil Rights): Iniimbestigahan ng ahensiyang ito ang mga reklamo na hinain laban sa mga pampublikong paaralan at paaralan na tumatanggap ng pederal na mga pondo. Ang takdang panahon upang maghain ng reklamo sa OCR ay 180 araw mula sa petsa nang naganap ang diskriminasyon. Kung magpasya kang gamitin muna ang panloob na proseso ng pagdaing ng iyong paaralan at ang prosesong iyon ay nagtatagal ng higit sa 180 araw upang makumpleto, maaari ka pa ring maghain ng reklamo sa OCR hangga’t naghain ka sa loob ng 60 araw nang nagtapos ang panloob na proseso ng iyong paaralan.  Ginagawa ng OCR ang eksepsyon na ito sa 180 araw na panuntunan dahil gusto ka nilang hikayatin na subukan at lutasin ang hindi pagkasundo sa pamamagitan ng mga panloob na proseso ng iyong paaralan. Ngunit, hindi mo kailangang gamitin muna ang panloob na proseso ng iyong paaralan. Maaari kang maghain kaagad ng reklamo sa OCR kung gusto mo.  Makikita mo ang impormasyon tungkol sa paghain ng reklamo sa OCR sa kanilang website: http://ed.gov/ocr
3. Kagawaran ng Edukasyon ng Estados Unidos Kagawaran ng Katarungan (DOJ, Department of Justice): Iniimbestigahan ng DOJ ang mga reklamo ng diskriminasyong inihain laban sa pampribadong mga paaralan na hindi tumatanggap ng pederal na pera.  Walang takdang panahon upang maghain ng reklamo sa DOJ, ngunit pinakamainam na maghain ng iyong reklamo nang mas maaga kaysa mas huli.  Kung mas matagal kang maghintay, mas mahirap na maalala ang pangunahing mga katotohanan at mahanap ang mga saksi. Tandaan na ang proseso ng DOJ ay maaaring napakabagal dahil nakatatanggap ang ahensiya ng maraming reklamo.  Maaaring magtagal nang ilang taon para makumpleto ng DOJ ang kanilang imbestigasyon.  Makikita mo ang impormasyon tungkol sa paghain ng reklamo sa DOJ sa kanilang website: http://www.ada.gov/filing_complaint.htm.

Kung ang iyong reklamo sa isang entidad ng pamahalaan ay hindi matagumpay, mayroon ka pa ring karapatan na magsampa ng kaso sa korte ng estado o pederal. Ngunit, tandaan na maaaring sabihin ng paaralan sa korte ang tungkol sa iyong hindi matagumpay na reklamo sa isang entidad ng pamahalaan, na maaaring mag-impluwensiya sa hukom o hurado laban sa iyo. Tandaan na hindi mo kailangang maghain ng reklamo sa entidad ng pamahalaan kung hindi mo gusto; maaari kang dumiretso sa pagsampa ng kaso kung ito ang gusto mong gawin.

Ang pakinabang ng paggamit ng panlabas na mga proseso (mga reklamo sa ahensiya ng pamahalaan at pagsampa ng kaso sa korte) kaysa sa panloob na mga proseso ay mayroong tagapasya na walang kinikilingan na walang ugnayan sa paaralan. Ngunit ang kahinaan ng paggamit ng panlabas na mga proseso ay ang mga ito ay karaniwang mas matagal kaysa sa panloob na mga proseso ng paaralan.

Ang isa pang salik na dapat isaalang-alang ay ang gastos.  Ang paghain ng reklamo sa ahensiya ng pamahalaan ay libre, ngunit ang pagsampa ng kaso ay maaaring napakamahal. Kung gusto mong magsampa ng kaso, tiyaking kausapin ang iyong abogado nang maaga tungkol sa kung paano mo at ng iyong abogado pangangasiwaan ang mga gastos. Maaaring sumang-ayon ang iyong abogado na bayaran ng iyong abogado ang lahat ng mga gastos ng paglilitis kapalit ng porsyento ng pera na makukuha mo kung mananalo ka sa kaso. Ngunit kung matalo ka, maaaring kailangan mong bayaran ang mga singil ng abogado para sa nanalong partido.  

Ang panghuling salik na dapat isaalang-alang ay kung gusto mo o kailangan mo ng legal na kinatawan. Ang proseso ng pagreklamo sa mga ahensiya ng pamahalan ay idinisensyo upang maging simple lamang upang maaaring gawin nang walang abogado. Kung wala kang abogado at hindi nauunawaan ang proseso, ipapaliwanag sa iyo ng ahenisya kung ano ang gagawin (ngunit hindi sila maaaring magbigay sa iyo ng legal na payo). Sa pagsampa ng kaso, mayroon kang legal na karapatan na ikatawan ang iyong sarili, ngunit maaaring mahirap itong gawin. Ang paglilitis sa korte ay kumplikado at may maraming mga panuntunan. Kung magkamali ka, malamang na hindi ka tutulungan ng hukom at maaaring kang parusahan sa paglabag sa mga panuntunan. Maaaring masira nito ang iyong probabilidad na mapanalo ang kaso.

IV. Mga pinakamabuting kasanayan sa pagprotekta ng iyong mga karapatan

Kapag ginawa nang tama, ang proseso ng paghiling at pagtanggap ng makatuwirang mga pagbabago mula sa iyong paaralan ay dapat simple at nagtutulungan. Sa kasamaang-palad, madalas ang proseso ay maaaring maging mabigat at hindi nagkakasundo. Ang mga payong ito ay makatutulong sa iyo na itaguyod ang sarili nang mas epektibo at pabutihin ang iyong mga probabilidad ng tagumpay kung kailangan mong maghain ng pagdaing o reklamo sa susunod.  

Huwag ipagpalagay na may alam ang iyong paaralan tungkol sa mga kapansanan at accessibility. Pinagpalagay ng maraming estudyante na dalubhasa ang mga tagapangasiwa at kawani ng paaralan sa mga pangangailangan ng mga estudyanteng may mga kapansanan. Sa kasamaang-palad, madalas hindi iyan ang kaso. Kahit ang kawani na nagtatrabaho sa tanggapan ng mga serbisyo sa kapansanan ay maaaring hindi pamilyar sa iyong partikular na kapansanan o mga hadlang sa accessibility na umiiral sa paaralan.  Maging handa na ipaliwanag ang pangunahing impormasyon tungkol sa iyong kapansanan at kung ano ang kailangan mo upang magtagumpay sa paaralan. 

Magsaliksik ng posibleng mga pagbabago. Karaniwan para sa mga estudyanteng may kapansanan na maghanap ng mga pagbabago na gumana para sa kanila sa K-12 ay hindi gagana sa mataas na edukasyon, o kailangan nila ng mga pagbabago na hindi nila kinailangan dati. Ang mataas na edukasyon ay ibang kapaligiran mula sa K-12, na may ibang mga inaasahan at responsibilidad. Huwag ipagpalagay na sasabihin ng iyong paaralan kung anong mga pagbabago ang mayroon. Kung hindi ka sigurado kung anong mga pagbabago ang hihilingin, maaaring kailangan mong gumawa ng kaunting pananaliksik.

Ang iyong lokal na independyenteng sentro sa pamumuhay, Rehiyunal na Sentro, Kagawaran ng Rehabilitasyon, at mga organisasyong batay sa komunidad ay maaaring makatulong.  Ang isa pang magandang mapagkukunan ay ang Network ng Kaluwagan sa Trabaho (JAN, Job Accommodation Network) sa askjan.org. Samantalang nakatuon ang JAN sa trabaho at sa lugar ng trabaho, maraming detalyadong impormasyon sa kanilang website ang tungkol sa mga kaluwagan batay sa kapansanan ng isang tao.  Maaari itong maging isang kapaki-pakinabang na lugar upang kumuha ng mga ideya tungkol sa mga pagbabago na maaaring hindi mo naisip mag-isa. Panghuli, isaalang-alang ang pagsali sa kapisanan o samahan para sa mga estudyanteng may mga kapansanan. Ang mga grupong ito ay maaaring makapagbigay ng mahalagang suporta para sa mga estudyanteng may mga kapansanan upang tulungan silang makamit ang kanilang mga layunin sa mataas na edukasyon.

Pagkatapos magsumite ng kahilingan para sa makatuwirang pagbabago, humingi ng panahon kung kailan mo maaasahan na makatanggap ng pasya mula sa paaralan at mag-follow up. Inaatas ng batas na tumugon ang iyong paaralan sa iyong kahilingan sa makatuwirang tagal ng panahon, ngunit hindi tiniyak ng batas kung gaano kahaba ang “makatuwiran” dahil nagdedepende ito sa partikular na sitwasyon. Upang matiyak na pinangangasiwaan ng paaralan ang iyong kahilingan sa makatuwirang tagal ng panahon, magtanong kung kailan mo maaasahang makatanggap ng sagot.  Kung hindi mo matanggap ang sagot sa panahon na iyon, mag-follow up sa paaralan at humingi ng update. Kung kailangan mo ng pagbabago sa partikular na panahon, tiyakin na sabihin sa paaralan kapag ginagawa ang iyong unang kahilingan. Sa ganoong paraan, mapapansin ng paaralan na ang iyong kahilingan ay sensetibo sa panahon.  Kung tumatanggi ang iyong paaralan na magpasya tungkol sa iyong kahilingan pagkatapos ng mahabang panahon, maaari itong bigyang kahulugan bilang hinuhang pagtanggi.

Magtabi ng talaan ng iyong komunikasyon sa paaralan. Sana bigyan ka ng iyong paaralan ng mga pagbabago na iyong kailangan upang matupad ang iyong mga layunin sa edukasyon.  Kung hindi, maaaring kailangan mong gumawa ng legal na aksyon tulad ng paghain ng pagdaing o reklamo.  Kung mangyayari ito, mayroon kang mas mabuting probabilidad ng pagpanalo ng iyong kaso kung mayroon kang dokumentasyon ng nangyari. Magtabi ng kopya ng anumang mga form, sulat, email, at iba pang komunikasyon na binigay mo sa paaralan. Kung mayroon kang pagpupulong sa paaralan, maaari kang humingi ng pahintulot na i-record ang pag-uusap para sa iyong mga talaan. Kung hindi ka pinahihintulutan na i-record ang pagpupulong, maaari ka pa ring magtala o humiling na magdala ng tagapagtala. Kung mayroon kang kapansanan na nakaaapekto sa iyong alaala, maaari kang humiling ng pahintulot upang i-record ang pagpupulong o magdala ng tagapagtala bilang makatuwirang pagbabago.  Maaari ka ring gumawa ng talaan ng nangyari sa pagpupulong sa pamamagitan ng pagpapadala ng follow-up na email na nagbubuod ng iyong pag-unawa ng pag-uusap. Dapat gumawa ka rin ng timeline ng mga pangyayari sa pamamagitan ng pagtabi ng tala-arawan o tala ng iyong mga komunikasyon sa paaralan. 

Maging handa na itaguyod ang sarili. Hindi sinasanay ng ilang mga paaralan ang kanilang kawani sa mga batas sa mga pagbabago at karapatan sa kapansanan. Bilang resulta, minsan tatanggihan ng kawani ang mga kahilingan para sa mga makatuwirang pagbabago dahil naniniwala sila na nagbibigay ang mga pagbabago ng hindi makatarungang kalamangan sa mga estudyanteng may kapansanan.  Naniniwala ang iba na kung hindi magtatagumpay ang estudyante nang walang mga pagbabago, hindi talaga sila karapat-dapat sa paaralan.   Hindi ito legal na mga dahilan na tanggihan ang kahilingan.  Sa katotohanan, ang mga ugaling ito ang eksaktong nilalayon na hamunin ng ADA.  Kung maharap ka sa ganitong mga paniniwalang ableist, maaaring kailangan mong ituro sa iyong paaralan ang tungkol sa kanilang legal na mga obligasyon sa mga estudyanteng may mga kapansanan.

Regular na suriing muli ang iyong mga pagbabago at mga pangangailangan sa access.  Maaaring tumagal ang pag-alam kung anong mga pagbabago ang epektibo sa mataas na edukasyon, lalo na ang para sa mga estudyanteng may bago o nagbabagong mga kapansanan.   Kung nakatanggap ka ng pagbabago at sa kalaunan ay napagtanto mong hindi ito epektibo, maaari kang humiling ng karagdagang mga pagbabago o para sa isang pagsasaayos sa iyong pagbabago. Hindi maaaring magpataw ng limitasyon ang paaralan sa bilang ng mga pagbabago na matatanggap mo o pigilan ka mula sa paggawa ng mga kahilingan sa hinaharap kung magbago ang iyong mga pangangailangan. 

Tandaan na hindi ka nag-iisa kung nakararanas ka ng diskriminasyon.  Pinapakita ng pananaliksik na 23% ng mga estudyanteng may kapansanan ang nakasaksi ng diskriminasyon laban sa kapansanan.1 Ang iyong paaralan ay hindi dapat ipadama sa iyo na nagkasala o mababa ka dahil sa pangangailangan ng mga pagbabago at ng accessible na kapaligiran ng pagkatuto. Mayroon ka ring parehong mga karapatan sa edukasyon katulad ng iba.  Huwag matakot na humiling ng iyong kailangan upang matamo ang iyong mga layunin sa mataas na edukasyon. 

 

V. Mga Mapagkukunan

• Magkasamang Sulat sa Minamahal na Kasamahan mula sa Kagawaran ng Edukasyon at Kagawaran ng Katarungan ng Estados Unidos sa Online Accessibility ng mga Kolehiyo, Unibersidad, at Ibang mga Institusyon sa Postsecondary (Mayo 19, 2023):   https://www.justice.gov/crt/case-document/file/1584491/download
• Patnubay mula sa Kagawaran ng Katarungan ng Estados Unidos: Mga Kinakailangan sa ADA: Epektibong Komunikasyon: https://www.ada.gov/Mga Mapagkukunan/effective-communication/
• Patnubay mula sa Kagawaran ng Edukasyon Tanggapan para sa Sibil na mga Karapatan: Mga Pantulong at Serbisyo para sa mga Estudyanteng May Kapansanan sa Postsecondary : https://www2.ed.gov/about/offices/list/ocr/docs/auxaids.html   o Sa Espanyol: https://www2.ed.gov/about/offices/list/ocr/docs/auxaids.pdf
• Kagawaran ng Edukasyon ng Estados Unidos Kagawaran ng Edukasyon paglalathala: Mga Estudyanteng May mga Kapansanan na Naghahanda para sa Postsecondary na Edukasyon: Alamin ang Iyong mga Karapatan at Responsibilidad: https://www2.ed.gov/about/offices/list/ocr/transition.html
• Papel ng katotohanan ng Pambansang Network ng ADA: Mga Institusyon sa Postsecondary at mga Estudyanteng May mga Kapansanan: https://adata.org/factsheet/postsecondary
• Madalas na mga Katanungan sa Pambansang Network ng ADA: Ano ang mga responsibilidad ng pampubliko at pribadong kolehiyo-unibersidad sa mga estudyanteng may mga kapansanan? https://adata.org/faq/what-are-public-or-private-college-universitys- responsibilities-students-disabilities
• Paglalathala ng DRC: Mga Serbisyo sa Paglilipat para sa mga Estudyante: https://www.disabilityrightsca.org/publications/transition-services-for- students
• Database ng Pananaliksik sa Kapansanan sa Kampus:  https://www.cedardatabase.org/solr-search/content?f%5B0%5H=state%3ACA       

 

Halimbawang Sulat upang Humiling ng Makatuwirang Pagbabago

[Petsa]

Minamahal na [Kolehiyo o Unibersidad]:

Ako ay isang [estudyante/aplikante] at sumusulat upang humiling ng makatuwirang pagbabago para sa aking kapansanan.  Dahil sa aking kapansanan, kailangan ko ng: [Ilarawan ang pagbabago na kailangan mo at ipaliwanag kung bakit ito ay kinakailangan dahil sa iyong kapansanan.] Ang mga pagbabagong ito ay kinakailangan ko upang magkaroon ng pantay na access sa [klase, serbisyo, o programa] tulad ng aking mga kapareha na walang kapansanan.

[Halimbawa: Dahil sa pinipigilan ako ng aking kapansanan mula sa pagsulat nang mabilis at malinaw, kailangan kong i-type ang lahat ng aking mga tala sa aking laptop.  Kailangan ko rin ng tagapagtala upang matiyak na makuha ko ang lahat ng makabuluhang materyales mula sa mga propesor sa aking mga klase.  Kung wala ng pagbabago na ito, hindi ko kayang makuha ang impormasyon sa aking mga klase.  Kailangan ko ang mga pagbabago na ito upang matiyak na mayroon akong mabuting mga tala na mapag-aaralan at gumanap nang mabuti sa mga pagsusulit.]

Nakalakip ang isang sulat mula sa [aking doktor/sikayatriko/therapist/ manggagawang panlipunan/ibang ikatlong partido] na nagkukumpirma ng aking pangangailangan para sa mga pagbabagong ito dahil sa aking kapansanan.  

Mangyaring ipaalam sa akin kung kailan ko maaasahan na matanggap ang pasya mula sa iyo.  [Kung kailangan ang mga pagbabago sa tiyak na petsa, ipaliwanag ito sa sulat. Halimbawa: Kailangan ko na matatag ang mga pagbabagong ito bago magsimula ang mga klase sa Setyembre 1.]

Taos-puso,

[Iyong pangalan at impormasyon sa pakikipag-ugnayan]

 

Halimbawang Sulat ng Suporta

[Petsa]

Minamahal na [Kolehiyo o Unibersidad]:

Ako ay [isaad ang iyong papel at anumang naaangkop na lisensya o propesyunal na kwalipikasyon]. Pamilyar ako kay [taong may kapansanan] at ang kanilang kapansanan.  Ang kanilang kapansanan ay [ipaliwanag kung paano nakaaapekto ang kanilang kapansanan sa kanilang mga pangangailangan o ugali].

Dahil sa kanilang kapansanan, kinakailangan nila na [isaad ang pagbabago]. Kung wala ng pagbabago, hindi nila kayang [ipaliwanag kung paano makaaepekto sa negatibong paraan ang kawalan ng pagbabago].

Taos-puso,

[Pangalan, titulo, at impormasyon sa pakikipag-ugnayan]

 

• 1. Wendy S. Harbour & Daniel Greenberg, “Klima sa Kampus at mga Estudyanteng May mga Kapansanan,” Buod ng Pananaliksik sa NCCSD  1(2) (2017): 6.