Այս ամփոփաթերթը վերաբերում է ձեր իրավունքներին՝ որպես բարձրագույն ուսումնական հաստատությունում սովորող հաշմանդամություն ունեցող աշակերտի։ Եթե աշակերտ եք և նաև աշխատում եք ձեր դպրոցում որպես աշխատակից, ապա լրացուցիչ իրավունքներ ունեք՝ համաձայն զբաղվածության նահանգային և դաշնային օրենսդրության։ Կարող եք ավելին իմանալ հաշմանդամություն ունեցող աշխատողի ձեր իրավունքների մասին՝ մեր կայքի Զբաղվածության ռեսուրսներբաժնից։

I. Հաշմանդամություն ունեցողի իրավունքների ակնարկ բարձրագույն ուսումնական հաստատությունում

Համաձայն դաշնային և նահանգային օրենսդրության՝ հաշմանդամություն ունեցող աշակերտներն ունեն բարձրագույն կրթության հավասար մատչելիության իրավունք, ինչպես մյուս աշակերտները։ «Հավասար մատչելիություն» նշանակում է, որ դպրոցը չի կարող ձեզ հեռացնել իր ծրագրերից, ծառայություններից կամ գործունեությունից ձեր հաշմանդամության պատճառով։ Հավասար մատչելիության իրավունքը կիրառվում է լայնորեն։ Այն ներառում է ոչ միայն մատչելիություն դպրոցի ակադեմիական ծրագրերին, այլև դպրոցի ժամանցի ծրագրերին, աշակերտական ծառայություններին, կամպուսի տրանսպորտին, աշակերտական հանրակացարաններին, խորհրդատվություն և այլ ծառայություններ։ Դպրոցը չի կարող առանձնացնել հաշմանդամություն ունեցող աշակերտաշակերտներին այլ աշակերտաշակերտներից։ Դպրոցը չի կարող արգելել հաշմանդամություն ունեցող աշակերտներին ընդունվել դպրոց։ Նմանապես, դպրոցը չի կարող օգտագործել ընդունելության չափանիշները կամ այլ պահանջներ, որոնք դուրս են թողնում հաշմանդամություն ունեցող աշակերտներին։ Դպրոցը պետք է թույլ տա ձեզ հետ կամպուս բերել ձեր ծառայողական կենդանուն։ Ծառայողական կենդանիների և հուզական աջակցող կենդանիների մասին լրացուցիչ տեղեկությունների համար տե՛ս մեր ռեսուրսների Աջակցող կենդանիներ բաժինը։

Դպրոցը պետք է քայլեր ձեռնարկի, որպեսզի ապահովի, որ իր ծրագիրը ամբողջովին մատչելի լինի հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար։ Սա ներառում է՝ համոզվել, որ դպրոցի շենքերը և հաստատությունները համապատասխանում են ճարտարապետական մատչելիության պահանջներին։ Կարող են լինել իրավիճակներ, երբ շենքում հնարավոր չէ հեռացնել ճարտարապետական խոչընդոտները։ Այդ դեպքում դպրոցը պետք է փոփոխի իր քաղաքականությունն ու գործելակերպը՝ ապահովելու համար, որ հաշմանդամություն ունեցող աշակերտները դեռևս մատչելիություն ունենան դպրոցի ծառայություններին, ծրագրերին և գործունեությանը։ Օրինակ, եթե անվասայլակ օգտագործող աշակերտը գրանցվում է մի դասարանում, որը հավաքվում է անհասանելի շենքում, դպրոցը պետք է դասարանը տեղափոխի աշակերտին հասանելի շենք:

Դպրոցները պետք է ողջամիտ փոփոխություններ կատարեն քաղաքականության, գործելակերպի և ընթացակարգերի մեջ, երբ անհրաժեշտ է, որպեսզի ապահովեն հաշմանդամություն ունեցող աշակերտներին հավասար մատչելիություն։ Ձևափոխությունը կանոնի կամ պրակտիկայի փոփոխություն, բացառում կամ ճշգրտում է: Ավելի մանրամասն քննարկում ենք ողջամիտ փոփոխությունները այս ամփոփաթերթի հաջորդ բաժնում։ 

Կան մի քանի նահանգային և դաշնային օրենքներ, որոնք պաշտպանում են հաշմանդամություն ունեցող աշակերտների իրավունքները բարձրագույն ուսումնական հաստատությունում։ Ձեր դպրոցի նկատմամբ կիրառվող հատուկ օրենքները կախված են նրանից, թե արդյոք այն մասնավոր, թե պետական ​​դպրոց է, և արդյոք այն գումար է ստանում կառավարությունից: Շատ հազվադեպ է պատահում, որ դպրոցը ազատված լինի հաշմանդամության իրավունքների մասին բոլոր օրենքներից։ Դպրոցների ճնշող մեծամասնությունը պետք է համապատասխանի հետևյալ հակախտրական օրենքներից առնվազն մեկին․

1. Հաշմանդամություն ունեցող ամերիկացիների մասին օրենքը (ADA, Americans with Disabilities Act) դաշնային օրենք է, որն արգելում է խտրականությունը հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց նկատմամբ կյանքի շատ ոլորտներում, ներառյալ բարձրագույն կրթության ոլորտը։ ADA-ը կազմված է մի քանի տարբեր բաժիններից, որոնք կոչվում են «վերնագրեր»: ADA-ի II վերնագիրը վերաբերում է պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմիններին, որոնք ներառում են պետական քոլեջներ և համալսարաններ։ ADA-ի III վերնագիրը վերաբերում է «հանրային կացարաններին»: Հանրային կացարանները մասնավոր կազմակերպություններ են, որոնք իրենց ծառայությունները մատչելի են դարձնում հանրության լայն շրջանակներին։ ADA-ի III վերնագրում ասվում է, որ «մանկապարտեզը, տարրական, միջնակարգ, բակալավրիատի կամ ասպիրանտուրայի մասնավոր դպրոցը կամ կրթության այլ վայրը» հանրային կացարան է։
2. Հաշմանդամության վերականգնման մասին օրենքի 504-րդ բաժինը (Section 504 of the Rehabilitation Act) դաշնային օրենք է, որն արգելում է դաշնային միջոցներ ստացող կազմակերպություններին խտրականություն դրսևորել հաշմանդամություն ունեցող անձանց նկատմամբ։ Այլ կերպ ասած, եթե դպրոցը գումար է ստանում դաշնային կառավարությունից (ներառյալ դաշնային աշակերտական վարկի գումարը), այն չի կարող խտրականություն դրսևորել հաշմանդամություն ունեցող անձանց նկատմամբ։
3. Անռուի քաղաքացիական իրավունքների մասին օրենքը (Unruh Civil Rights Act) Կալիֆոռնիա նահանգային օրենք է, որը պաշտպանում է հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց «բիզնես հաստատությունների» կողմից խտրականության ենթարկվելուց:
4. Հաշմանդամություն ունեցող անձանց մասին օրենքը (Disabled Persons Act) Կալիֆոռնիայի նահանգային օրենք է, որը պաշտպանում է հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց իրավունքները՝ մատչելիություն ունենալ հասարակական շենքեր, հաստատություններ և այլ տարածքներ։
5. Կառավարության օրենսգրքի 11135 բաժինը (Government Code Section 11135) Կալիֆոռնիայի նահանգային օրենք է, որն արգելում է խտրականությունը պետական միջոցներ ստացող ձեռնարկությունների և պետական կազմակերպությունների կողմից:

Կան լրացուցիչ օրենքներ, որոնք կարող են կիրառվել նաև ձեր դպրոցի նկատմամբ՝ ելնելով դպրոցի տեսակից։ Օրինակ՝ կան խտրականության վերաբերյալ կանոններ, որոնք վերաբերում են հատկապես համայնքային քոլեջներին Կալիֆոռնիայում։ 

II. Ողջամիտ ձևափոխություններ 

Ի՞նչ է ողջամիտ ձևափոխությունը։ 

Հաշմանդամություն ունեցող աշակերտներին հանդիպող ամենատարածված խնդիրներից մեկը ձևափոխությունների կարիքն է (նաև հայտնի է որպես հարմարեցումներ կամ ակադեմիական ճշգրտումներ): Ձևափոխությունը դա կանոնի, քաղաքականության կամ պրակտիկայի փոփոխություն է, որն անհրաժեշտ է հաշմանդամություն ունեցող անձին՝ ծառայությանը, ծրագրին կամ հարմարությանը հավասար մատչելիություն տրամադրելու նպատակով: Դպրոցները պետք է ողջամիտ փոփոխություններ կատարեն, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ դա կհանգեցնի դպրոցի վրա չափից դուրս ֆինանսական և վարչական բեռի, հիմնովին կփոխի ծառայությունը, ծրագիրը կամ գործունեությունը, կամ ուղղակի վտանգ կներկայացնի այլոց առողջության կամ անվտանգության համար։ Ստորև մենք ավելի մանրամասն կքննարկենք այս բացառություններից յուրաքանչյուրը։

Օրենքի համաձայն՝ ձևափոխության նախնական հարցում ներկայացնելը աշակերտի պարտականությունն է: Սա տարբերվում է K-12 կրթությունից։ Տարրական և միջնակարգ դպրոցներում կան օրենքներ, որոնք պահանջում են, որ դպրոցը նույնականացնի հաշմանդամություն ունեցող աշակերտներին և գործուն կերպով առաջարկի ծառայություններ և աջակցություն՝ օգնելու նրանց հաջողության հասնել։ Բայց այդ օրենքները չեն տարածվում բարձրագույն կրթության վրա։ Քոլեջում և համալսարանում ձևափոխության կարիք ունեցող ուսանողը պետք է առաջին քայլը կատարի՝ խնդրանքով դիմելով դպրոցին։ Սա ուսանողի գաղտնիությունն ու ինքնավարությունը պաշտպանելու համար է։ Քոլեջը և համալսարանը չեն կարող ստիպել ուսանողին հայտնել, որ նա հաշմանդամություն ունի։ Նրանք նաև չեն կարող ստիպել ուսանողին ընդունել այն ձևափոխությունը, որը նրանք չեն ցանկանում կամ որի կարիքը չունեն:

Ձևափոխությունները պետք է հարմարեցվեն այն կոնկրետ ուսանողի անհատական կարիքներին, ով խնդրել է դրանք։ Այնուամենայնիվ, կան որոշ ընդհանուր ձևափոխություններ, որոնց ձեր դպրոցը կարող է արդեն ծանոթ լինել և անմիջապես մատչելիություն ունենալ: Որոշ ընդհանուր ձևափոխություններ են՝ թեստերի և քննությունների երկարաձգված ժամանակը, առաջադրանքները կատարելու լրացուցիչ ժամանակը, դասարանում գրառումներ կատարելը, դասագրքերը և ակադեմիական նյութերը այլընտրանքային ձևաչափերով, ինչպիսին է Բրայլը, բժշկական կարիքների համար հարգելի պատճառով բացակայությունները, և առաջնահերթ գրանցումը։ Նկատի ունեցեք, որ այս «ձևափոխություններից» որոշներն իրականում հանդիսանում են օժանդակ միջոցներ և ծառայություններ ADA-ի ներքո, բայց դպրոցները հաճախ օգտագործում են «ձևափոխություն» տերմինը՝ հաշմանդամության հետ կապված ցանկացած ծառայությանը լայնորեն վերաբերելու համար։ Օժանդակ միջոցների և ծառայությունների ձեր իրավունքների մասին լրացուցիչ տեղեկությունների համար տե՛ս ԱՄՆ-ի արդարադատության նախարարության տեխնիկական աջակցության ուղեցույցը, «ADA-ի պահանջները – Արդյունավետ հաղորդակցություն», 2014 թվականի հունվարի 31։

Ինչպե՞ս խնդրել ողջամիտ ձևափոխություն

Ահա այն քայլերը, որոնց պետք է հետևեք՝ ձեր դպրոցի կողմից ձևափոխություն ստանալու համար․ 

Քայլ 1. Կատարեք հարցում

Ձևափոխության համար ձեր հարցումը պետք է բացատրի, թե ինչ եք ցանկանում դպրոցից և ինչու է դա անհրաժեշտ ձեր հաշմանդամության համար։ Դուք պարտավոր չեք դպրոցին ախտորոշում տալ, բայց պետք է բացատրեք կապը («պատճառահետևանքային կապը») ձեր խնդրած ձևափոխության և ձեր հաշմանդամության հետ կապված կարիքների միջև։ Կարող եք ձեր հարցումը կատարել բանավոր կամ գրավոր, բայց ընդհանուր առմամբ ավելի լավ է հարցումը կատարել գրավոր, որպեսզի ունենաք ձեր հարցման ապացույցը։

Դպրոցների մեծ մասն ունի գրասենյակ կամպուսում, որը մասնագիտացած է հաշմանդամություն ունեցող աշակերտներին ծառայություններ մատուցելու գործում: Այս գրասենյակները սովորաբար կոչվում են «Ծառայություններ հաշմանդամություն ունեցող աշակերտների համար» կամ նման մի բան։ Գրասենյակը կարող է խնդրել ձեզ լրացնել ընդունելության հարցազրույցը և օգտագործել հատուկ ձևաթուղթ՝ ձեր ձևափոխությունը խնդրելու համար։ Օրենքը չի պահանջում, որ գրանցվեք գրասենյակում կամ օգտագործեք որևէ հատուկ ձևաթուղթ, սակայն դպրոցը կարող է ավելի արդյունավետ կերպով մշակել ձեր հարցումը, եթե օգտվեք նրանց պահանջած ընթացակարգերից։ Եթե ​​ձեր դպրոցը չունի հաշմանդամություն ունեցողների ծառայությունների գրասենյակ, հարցրեք աշակերտների հարցերով զբաղվող դեկանին կամ մեկ այլ ադմինիստրատորի, թե ինչպես կատարել հարցում։ 

Քայլ 2. Ներգրավվեք ինտերակտիվ գործընթացում

Եթե ձևափոխության վերաբերյալ ձեր հարցումը մի բանի համար է, որն ակնհայտորեն ձեզ անհրաժեշտ է և հեշտ է անել, դպրոցը պետք է անմիջապես կատարի ձեր խնդրանքը: Եթե ​​ոչ, գուցե անհրաժեշտ լինի, որ մասնակցեք ձեր դպրոցի հետ ինտերակտիվ գործընթացին: Ինտերակտիվ գործընթացը երկկողմանի խոսակցություն է ձեր և ձեր դպրոցի միջև՝ գտնելու այն ձևափոխությունը, որն աշխատում է ձեր և ձեր դպրոցի համար։

Եթե ​​ձեր հաշմանդամությունը կամ ձևափոխության կարիքը հայտնի չէ կամ ակնհայտ չէ, դպրոցը կարող է խնդրել ձեզ տրամադրել լրացուցիչ տեղեկություններ կամ փաստաթղթեր՝ ձեր խնդրանքին աջակցելու համար: Դպրոցը պետք է ձեզ ասի, թե կոնկրետ ինչ տեղեկատվություն է նրան անհրաժեշտ։ Դպրոցը չպետք է պահանջի բժշկական եզրակացություն կամ այլ փաստաթղթեր, եթե ձեր հաշմանդամությունը հայտնի է կամ ակնհայտ: Դպրոցը նաև չի կարող պահանջել, որ ստորագրեք ընդհանուր հաղորդագրություն, որը նրա համար հասանելի է դարձնում ձեր բոլոր բժշկական գրառումները։ Լրացուցիչ տեղեկությունների կամ փաստաթղթերի վերաբերյալ դպրոցի խնդրանքը պետք է լինի ողջամիտ և խիստ հարմարեցված ձեր խնդրանքին:

Եթե K-12-ում ձեր ունեցածի նման ձևափոխության հարցում եք կատարում, կարող է օգտակար լինել ձեր դպրոցի հետ կիսվել այդ ձևափոխության փաստաթղթերով:  Բայց, իմացեք, որ օրենքը չի պահանջում, որ քոլեջները և համալսարանները ավտոմատ կերպով ձեզ տրամադրեն նույն ձևափոխությունները, որոնք ունեցել եք K-12-ում։ Քանի որ բարձրագույն կրթությունը շատ է տարբերվում տարրական և միջնակարգ դպրոցի կրթությունից, քոլեջներին և համալսարաններին թույլատրվում է ինքնուրույն գնահատել ձեր ձևափոխության վերաբերյալ հարցումը: Նույնիսկ եթե ձևափոխություն եք ունեցել K-12-ում, քոլեջը կամ համալսարանը դեռ կարող է խնդրել ձեզ լրացուցիչ տեղեկություններ ներկայացնել՝ ցույց տալու համար, որ ձևափոխությունն անհրաժեշտ է։

Երբ դպրոցին տալիս եք անհրաժեշտ տեղեկատվությունը, դպրոցը պետք է որոշում կայացնի ողջամիտ ժամկետում։ Միայն երեք պատճառ կա, թե ինչու դպրոցը կարող է հրաժարվել ողջամիտ ձևափոխությունից. 

1. Ձևափոխությունը կստեղծի չափից դուրս ֆինանսական և վարչական վերադիր ծախսեր։ Դպրոցը կարող է հրաժարվել ձևափոխություն տրամադրելուց, եթե դա չափազանց թանկ կամ վարչական առումով բարդ լինի։ Որոշելով, թե արդյոք ձևափոխությունը չափազանց թանկ է տրամադրելու համար, դպրոցը պետք է հաշվի առնի իրեն հասանելի բոլոր ռեսուրսները։ Դպրոցը չի կարող չնչին գումար առանձնացնել ձևափոխությունների համար և հրաժարվել օգտագործել իր բյուջեում առկա որևէ այլ գումար։ Եթե դպրոցը հրաժարվում է ձևափոխություն տրամադրել, քանի որ դա չափից դուրս վերադիր ծախս կլինի, այն պետք է առաջարկի նույնքան արդյունավետ այլընտրանքային ձևափոխություն, որը կբավարարի ձեր կարիքները։
2. Ձևափոխությունը հիմնովին կփոխի ծառայության, ծրագրի կամ գործունեության բնույթը: Դպրոցը պարտավոր չէ ձևափոխություններ կատարել իր ակադեմիական պահանջների մեջ, եթե պահանջները էական են ծրագրի համար։ Արդյոք որոշակի պահանջը, որը էական է ծրագրի համար պայմանավորված է փաստերով և կախված է իրավիճակից։ Օրինակ, եթե դպրոցը պահանջում է, որ բոլոր աշակերտները հաճախեն լաբորատոր աշխատանքների դասերին որպես ընդհանուր կրթության պահանջ, բայց նրա լաբորատորիաները մատչելի չեն հաշմանդամություն ունեցող աշակերտի համար, դպրոցը պետք է ազատի աշակերտին այդ պահանջից։ Բայց եթե աշակերտը մասնագիտանում է քիմիայում, ապա լաբորատոր դասերը կարող են էական պահանջ լինել կրթական ծրագրի համար։ Բայց նկատի ունեցեք, որ այս դեպքում դպրոցը պետք է աշխատի իր բոլոր լաբորատորիաները մատչելի դարձնել հաշմանդամություն ունեցող աշակերտների համար, հակառակ դեպքում, հաշմանդամություն ունեցող աշակերտները անհավասար մատչելիություն կունենան դպրոցի կողմից տրամադրվող ուսումնական ծրագրերին։ 
3. Ձևափոխությունը ուղղակի սպառնալիք կստեղծի այլոց առողջության կամ անվտանգության համար: Դպրոցը պարտավոր չէ ձևափոխություններ կատարել, որոնք կվնասեն ուրիշներին: Դպրոցի կողմից վնասի որոշումը պետք է հիմնված լինի աշակերտի անհատական ​​գնահատման և պահանջվող ձևափոխության վրա։ Դպրոցը չի կարող հրաժարվել ձևափոխություններ տրամադրել հաշմանդամություն ունեցող անձանց վերաբերյալ կարծրատիպերի, ենթադրությունների կամ ընդհանրացումների վրա հիմնված։ Նախքան դպրոցը մերժի ձևափոխության խնդրանքը, այն պետք է որոշի, թե արդյոք վնասի ռիսկը կարող է կրճատվել կամ վերացվել լրացուցիչ կամ այլընտրանքային ձևափոխությունների կամ օժանդակ միջոցների/ծառայությունների միջոցով։ Եթե ​​վնասի ռիսկը կարող է կրճատվել, դպրոցը պետք է թույլ տա ձևափոխությունը։ Նկատի ունեցեք, որ ուղղակի սպառնալիքի բացառությունը վերաբերում է միայն մյուսների առողջությանը և անվտանգությանը, այլ ոչ թե ձևափոխությունը խնդրող աշակերտին:  Այլ կերպ ասած, դպրոցը չի կարող հրաժարվել ձևափոխություն տրամադրելուց՝ պատճառաբանելով, որ ձևափոխությունը կվնասի խնդրանքը ներկայացնող հաշմանդամություն ունեցող աշակերտին: Օրենքը պաշտպանում է հաշմանդամություն ունեցող աշակերտի իրավունքը՝ իմանալու, թե ինչն է լավագույնն իր համար և ինքնուրույն որոշումներ կայացնելու իր անվտանգության վերաբերյալ։

Եթե ձեր դպրոցը մերժի ձևափոխության ձեր խնդրանքը, նրանք պետք է առաջարկեն այլընտրանքային ձևափոխություն, որը պատրաստ կլինի տրամադրել։ Եթե այլընտրանքային ձևափոխությունը նույնքան արդյունավետ է ձեզ համար, կարող եք ընդունել ձևափոխությունը և ավարտել ինտերակտիվ գործընթացը։ Եթե այլընտրանքային ձևափոխությունն արդյունավետ չէ, պետք է դա բացատրեք դպրոցին և առաջարկեք այլ բան։ Եթե դուք և դպրոցը չկարողանաք համաձայնության գալ ձևափոխության վերաբերյալ, կարող է անհրաժեշտ լինել քայլեր ձեռնարկել ձեր իրավունքները պաշտպանելու համար։ 

III. Պաշտպանելով ձեր իրավունքները 

Եթե ​​դուք և ձեր դպրոցը չկարողանաք համաձայնության գալ ձևափոխության վերաբերյալ, դպրոցը կարող է մերժել ձեր խնդրանքը։ Կարող եք վիճարկել դպրոցի մերժումը՝ օգտագործելով ներքին գործընթացները (օրինակ՝ բողոք ներկայացնել) կամ արտաքին գործընթացները, ինչպիսիք են պետական գործակալությանը բողոք ներկայացնելը կամ դատական հայց ներկայացնելը։ Օգտագործման լավագույն գործընթացը կախված կլինի հանգամանքներից և ձեր նպատակներից։ Ստորև մենք կքննարկենք յուրաքանչյուր գործընթացի դրական և բացասական կողմերը։ 

Այս գործընթացները միայն ձևափոխման հարցումների մերժման համար չեն, դուք կարող եք նաև օգտագործել դրանք ձեր իրավունքները պաշտպանելու համար, եթե ձեր դպրոցը խտրականություն է դրսևորել ձեր նկատմամբ այլ ձևերով։

Ներքին գործընթացներ 

Ձեր դպրոցը պետք է ունենա քաղաքականություն և ընթացակարգեր, որպեսզի աշակերտները վիճարկեն դպրոցի գործողությունները։ Այս քաղաքականությունը սովորաբար գտնվում է աշակերտի ձեռնարկում կամ տեղադրված է դպրոցի կայքէջում ինչ-որ տեղ: Եթե չեք կարող գտնել քաղաքականությունը, տեղեկությունների համար դիմեք ադմինիստրատորին։

Եթե դպրոցը մերժել է ձևափոխության ձեր խնդրանքը, կարող եք իրավունք ունենալ վերանայում պահանջել։ Դպրոցը պետք է ձեզ ասի, թե ինչպես դա անել։ Եթե ​​կարծում եք, որ դպրոցը խտրականություն է դրսևորում ձեր նկատմամբ (այդ թվում՝ ողջամիտ ձևափոխություն տրամադրելուց հրաժարվելու դեպքում), կարող եք բողոք ներկայացնել։ Յուրաքանչյուր դպրոցի բողոքի գործընթացը եզակի է, բայց այն սովորաբար ներառում էգրավոր բացատրություն ներկայացնելը այն մասին, թե ինչու եք կարծում, որ դպրոցը խտրական վերաբերմունք է դրսևորել ձեր նկատմամբ։ Եթե կորցնում եք բողոքը, ապա պետք է լինի բողոքարկման իրավունք: Ձեր դպրոցի դժգոհության քաղաքականությունը պետք է բացատրի դժգոհություն ներկայացնելու վերջնաժամկետը և ընթացակարգը, դպրոցի կողմից դժգոհությունը քննարկելու և որոշելու ժամկետը և ինչպես բողոքարկել, եթե համաձայն չեք դժգոհության վերաբերյալ դպրոցի որոշման հետ:

Դպրոցի ներքին գործընթացներից օգտվելը սովորաբար ավելի արագ և էժան է, քան դատական ​​հայց ներկայացնելը։ Դա կարող է լավ գործընթաց լինել, երբ պետք է արագ որոշում կայացնեք համեմատաբար փոքր վեճերի համար, որոնց վերաբերյալ փաստաբանը չի ցանկանում դատական հայց ներկայացնել։ Բայց մյուս կողմից՝ ներքին գործընթացում չկա չեզոք որոշում կայացնող անձ։ Ձեր դժգոհության վերաբերյալ որոշումը կկայացնի դպրոցից ինչ-որ մեկը, և այդ անձը կարող է ճնշված զգալ, որ ձեր կողքին լինելու փոխարեն դպրոցի կողքին է։

Արտաքին գործընթացներ

Եթե ​​ներքին գործընթացներն անհաջող են, կամ եթե չեք ցանկանում օգտագործել ձեր դպրոցի ներքին գործընթացները, կարող եք բողոք ներկայացնել պետական ​​մարմին կամ հայց ներկայացնել դատարան: Բարձրագույն կրթության ոլորտում խտրականության վերաբերյալ բողոքների սպառման պահանջ չկա։ Դա նշանակում է, որ կարող եք անմիջապես հայցով դիմել դատարան, եթե ցանկանում եք, առաջին հերթին պետք չէ ներքին դժգոհություն կամ բողոք ներկայացնել պետական ​​մարմին։ 

Կան երեք տարբեր պետական ​​մարմիններ, որտեղ կարող եք բողոք ներկայացնել․

1. Կալիֆոռնիայի քաղաքացիական իրավունքների վարչություն (նախկինում՝ Արդար բնակարանային պայմաններով զբաղվող և զբաղվածության վարչություն). Այս գործակալությունը կուսումնասիրի խտրականության վերաբերյալ բողոքները, որոնք խախտում են Կալիֆոռնիայի օրենքը։ Դուք պետք է ձեր բողոքը ներկայացնեք խտրականության առաջացման պահից 1 տարվա ընթացքում: Գործակալությունն ունի նաև միջնորդական ծառայություն, որը կօգնի ձեզ և ձեր դպրոցին համաձայնության գալ առանց բողոքի հետաքննության։ Գործակալության բողոքի գործընթացի մասին լրացուցիչ տեղեկություններ կարող եք գտնել իրենց կայքէջում՝ https://calcivilrights.ca.gov/
2. ԱՄՆ Կրթության վարչության քաղաքացիական իրավունքների հարցերով գրասենյակ (OCR, U.S. Department of Education Office of Civil Rights): Այս գործակալությունը հետաքննում է պետական ​​դպրոցների և դաշնային միջոցներ ստացող դպրոցների դեմ ներկայացված բողոքները։ OCR-ին բողոք ներկայացնելու վերջնաժամկետը 180 օր է՝ սկսած խտրականության դրսևորման օրվանից: Եթե առաջին հերթին որոշեք օգտագործել ձեր դպրոցի ներքին դժգոհության գործընթացը, և այդ գործընթացը տևում է ավելի քան 180 օր մինչև ավարտվելը, դեռ կարող եք բողոք ներկայացնել OCR-ին, եթե այն ներկայացնեք ձեր դպրոցի ներքին գործընթացի ավարտից հետո 60 օրվա ընթացքում։ OCR-ն այս բացառությունն անում է 180 օրվա կանոնից ելնելով, քանի որ նրանք ցանկանում են խրախուսել ձեզ փորձել և լուծել վեճերը ձեր դպրոցի ներքին գործընթացների հետ։ Բայց պետք չէ առաջին հերթին օգտագործել ձեր դպրոցի ներքին գործընթացը։ Եթե ​​ցանկանում եք, կարող եք անմիջապես բողոք ներկայացնել OCR-ին։ OCR-ին բողոք ներկայացնելու մասին տեղեկություններ կարող եք գտնել նրանց կայքէջում՝ http://ed.gov/ocr
3. ԱՄՆ Արդարադատության նախարարություն (DOJ, U.S. Department of Justice): DOJ-ն ուսումնասիրում է խտրականության վերաբերյալ բողոքները, որոնք ներկայացված են մասնավոր դպրոցների դեմ, որոնք դաշնային գումարներ չեն ստանում։ DOJ-ին բողոք ներկայացնելու վերջնաժամկետ չկա, բայց ավելի լավ է ձեր բողոքը ներկայացնել ավելի շուտ, քան ավելի ուշ: Որքան երկար սպասեք, այնքան ավելի դժվար կլինի հիշել հիմնական փաստերը և գտնել վկաներին։ Իմացեք, որ DOJ-ի գործընթացը կարող է շատ դանդաղ լինել, քանի որ գործակալությունը բազմաթիվ բողոքներ է ստանում։ Երբեմն կարող են տարիներ պահանջվել, որպեսզի DOJ-ն ավարտի իր հետաքննությունը։ Կարող եք տեղեկություններ գտնել DOJ-ին բողոք ներկայացնելու մասին նրանց կայքէջում՝ https://www.ada.gov/filing_complaint.htm ։

Եթե ձեր ներկայացրած բողոքը պետական մարմնին չբավարարվի, դեռ իրավունք ունեք հայցադիմում ներկայացնել նահանգային կամ դաշնային դատարան։ Բայց, իմացեք, որ դպրոցը կարող է դատարանին հայտնել ձեր չբավարարված բողոքի մասին պետական մարմնին, որը կարող է դատավորի կամ երդվյալ ատենակալների մոտեցումը ձեր հանդեպ փոխել։ Հիշեք, որ չպետք է բողոք ներկայացնեք պետական մարմնին, եթե չեք ցանկանում. դուք կարող եք անմիջապես գնալ դատական հայց ներկայացնելու, եթե դա այն է, ինչ ցանկանում եք անել։

Արտաքին գործընթացները (բողոքներ պետական գործակալությանը և հայցադիմում դատարան) ներքին գործընթացների նկատմամբ օգտագործելու առավելությունն այն է, որ կա չեզոք որոշում կայացնող անձ, ով կապ չունի դպրոցի հետ: Բայց արտաքին գործընթացների օգտագործման բացասական կողմն այն է, որ դրանք սովորաբար ավելի երկար են տևում, քան դպրոցի ներքին գործընթացները։ 

Մեկ այլ գործոն, որը պետք է հաշվի առնել, դա ծախսն է: Պետական գործակալություն բողոք ներկայացնելն անվճար է, սակայն դատական հայցերը կարող են շատ թանկ արժենալ։ Եթե ​​ցանկանում եք հայց ներկայացնել, նախօրոք խոսեք ձեր փաստաբանի հետ այն մասին, թե ինչպես եք դուք և փաստաբանը հոգալու ծախսերը։ Ձեր փաստաբանը կարող է համաձայնել հոգալ դատավարության բոլոր ծախսերը՝ ձեր ստացած գումարի տոկոսի դիմաց, եթե գործը շահեք:  Բայց եթե պարտվեք, գուցե ստիպված լինեք վճարել հաղթող կողմի փաստաբանի ծառայությունների համար։ 

Վերջին գործոնը, որը պետք է հաշվի առնել, այն է, թե արդյոք ցանկանում եք կամ կարիք ունեք իրավական ներկայացուցչության։ Պետական մարմիններին բողոք ներկայացնելու գործընթացը նախագծված է այնպես, որ բավական պարզ լինի և գլուխ բերվի առանց փաստաբանի։ Եթե չունեք փաստաբան և չեք հասկանում գործընթացը, գործակալությունը ձեզ կբացատրի, թե ինչ անել (բայց նրանք չեն կարող ձեզ իրավաբանական խորհրդատվություն տալ): Դատական հայցով, օրինական իրավունք ունեք ներկայացնելու ինքներդ ձեզ, բայց դա անելը կարող է շատ դժվար լինել։ Դատական գործընթացները բարդ են և ունեն բազմաթիվ կանոններ։ Եթե սխալ եք թույլ տալիս, դատավորը դժվար թե օգնի ձեզ և կարող է նույնիսկ սանկցիա կիրառել (պատժել) ձեր հանդեպ կանոնները խախտելու համար։ Սա կարող է վնասել դատական հայցը շահելու ձեր հնարավորությունները:

IV. Ձեր իրավունքները պաշտպանելու լավագույն փորձը

Երբ ճիշտ է արված, ձեր դպրոցից ողջամիտ ձևափոխություններ պահանջելու և ստանալու գործընթացը պետք է լինի պարզեցված և համագործակցային։ Ցավոք սրտի, շատ անգամ գործընթացը կարող է փոխարենը լինել սթրեսային և մրցակցային։ Այս խորհուրդները կարող են օգնել ձեզ ավելի արդյունավետ կերպով ինքնապաշտպանվել և մեծացնել հաջողության ձեր հնարավորությունները, եթե հետագայում դժգոհություն կամ բողոք ներկայացնելու կարիք ունենաք։

Մի կարծեք, որ ձեր դպրոցը տեղյակ է  հաշմանդամության և մատչելիության մասին։ Շատ աշակերտներ կարծում են, որ դպրոցի ադմինիստրացիան և անձնակազմը լավ տեղյակ են հաշմանդամություն ունեցող աշակերտների կարիքներին: Ցավոք, դա սովորաբար այդպես չէ։ Նույնիսկ անձնակազմը, որն աշխատում է հաշմանդամության ծառայությունների գրասենյակում, կարող է ծանոթ չլինել ձեր՝ կոնկրետ հաշմանդամություն ունեցողների համար նախատեսված կամ դպրոցում առկա մատչելիության խոչընդոտներին: Պատրաստ եղեք բացատրելու ձեր հաշմանդամության մասին հիմնական տեղեկությունները և այն, ինչ ձեզ հարկավոր է դպրոցում հաջողության հասնելու համար։ 

Ուսումնասիրեք հնարավոր ձևափոխությունները։  Հաշմանդամություն ունեցող աշակերտների համար արտասովոր չէ պարզել, որ K-12-ում իրենց համար կատարված ձևափոխությունները չեն գործում բարձրագույն կրթության ոլորտում, կամ որ նրանք ձևափոխությունների կարիք ունեն, որոնց կարիքը նախկինում չունեին։ Բարձրագույն կրթությունը K-12-ից տարբերվող միջավայր է՝ տարբեր ակնկալիքներով և պարտականություններով։ Մի ենթադրեք, որ ձեր դպրոցը ձեզ կասի ինչ ձևափոխություններ են հասանելի։ Եթե վստահ չեք, թե ինչ ձևափոխություններ պետք է խնդրել, գուցե ստիպված լինեք որոշ հետազոտություններ կատարել: 

Ձեր տեղական անկախ կացության կենտրոնը, Տարածաշրջանային կենտրոնը, Վերականգնման բաժինը և համայնքային կազմակերպությունները կարող են օգնել: Մեկ այլ լավ ռեսուրս է հանդիսանում Աշխատանքի տեղավորման ցանցը (JAN, Job Accommodation Network) askjan.org հասցեով: Թեև JAN-ը կենտրոնանում է զբաղվածության և աշխատավայրի վրա, նրանց կայքէջում շատ մանրամասն տեղեկություններ կան հարմարեցումների մասին՝ կախված անձի հաշմանդամությունից։ Այն կարող է օգտակար տեղ լինել ձևափոխությունների վերաբերյալ գաղափարներ ստանալու համար, որոնց մասին, հնարավոր է, ինքնուրույն չեք մտածել։ Վերջապես, մտածեք միանալ հաշմանդամություն ունեցող աշակերտների ակումբին կամ ասոցիացիային։ Այս խմբերը կարող են էական աջակցություն ցուցաբերել հաշմանդամություն ունեցող աշակերտներին՝ օգնելու նրանց հասնել իրենց բարձրագույն կրթության նպատակներին։

Ողջամիտ ձևափոխության համար հարցում ներկայացնելուց հետո խնդրեք ժամանակացույց, թե երբ կարող եք ակնկալել որոշում ստանալ դպրոցից և հետագա գործողությունների մասին: Օրենքը պահանջում է, որ ձեր դպրոցը պատասխանի ձեր հարցմանը ողջամիտ ժամկետում, սակայն օրենքը չի նշում, թե որքան ժամանակն է «ողջամիտ», քանի որ դա կախված կլինի կոնկրետ իրավիճակից։ Համոզվելու համար, որ դպրոցը ողջամիտ ժամկետում է մշակում ձեր հարցումը, հարցրեք, թե երբ կարող եք ակնկալել պատասխանը։ Եթե ​​մինչ այդ պատասխան չստանաք, հետևեք դպրոցին և թարմացում խնդրեք։ Եթե ​​ձեզ անհրաժեշտ է ձևափոխություն կատարել որոշակի ժամանակում, անպայման տեղեկացրեք այդ մասին դպրոցին, երբ կատարեք ձեր նախնական հարցումը։ Այդ կերպ դպրոցը ծանուցվում է, որ ձեր հարցումը հրատապ է։ Եթե ​​ձեր դպրոցը հրաժարվում է որոշում կայացնել ձեր հարցման վերաբերյալ երկար ժամանակ անց, դա կարող է մեկնաբանվել որպես կառուցողական մերժում։

Պահպանեք դպրոցի հետ ձեր հաղորդակցության գրառումը։ Հուսանք, որ ձեր դպրոցը կտրամադրի ձեզ անհրաժեշտ ձևափոխությունները ձեր կրթական նպատակները կատարելու համար։ Եթե ​​նրանք դա չեն անում, կարող եք դիմել դատարան, օրինակ՝ դժգոհություն կամ բողոք ներկայացնել։ Եթե ​​դա տեղի ունենա, ավելի լավ հնարավորություն կունենաք շահելու ձեր գործը, եթե կատարվածի վերաբերյալ փաստաթղթեր ունեք։ Պահպանեք ցանկացած ձևաթղթերի, նամակների, էլ. նամակների և այլ հաղորդակցությունների պատճենները, որոնք տալիս եք դպրոցին։ Եթե հանդիպում ունեք դպրոցի հետ, կարող եք թույլտվություն խնդրել՝ ձայնագրելու խոսակցությունը ձեր գրառումների համար։ Եթե ​​ձեզ թույլ չեն տալիս ձայնագրել հանդիպումը, դեռ կարող եք գրառումներ կատարել կամ խնդրել ձեզ մոտ նոթատետր պահել: Եթե ունեք հաշմանդամություն, որն ազդում է ձեր հիշողության վրա, կարող եք թույլտվություն խնդրել՝ ձայնագրելու հանդիպումը կամ ձեզ հետ ունենալ նոթատետր՝ որպես ողջամիտ ձևափոխություն։ Կարող եք նաև արձանագրել, թե ինչ է տեղի ունեցել հանդիպման ժամանակ՝ ուղարկելով հետագայում էլ նամակ, որն ամփոփում է զրույցի մասին ձեր պատկերացումները։ Նաև պետք է ստեղծեք իրադարձությունների ժամանակացույց՝ պահելով դպրոցի հետ ձեր հաղորդակցության օրագիրը կամ գրանցամատյանը:

Պատրաստ եղեք պաշտպանել ձեր շահերը։ Որոշ դպրոցներ չեն վերապատրաստում իրենց անձնակազմին ձևափոխությունների և հաշմանդամության իրավունքների մասին օրենքների վերաբերյալ։ Արդյունքում, անձնակազմը երբեմն մերժում է ողջամիտ ձևափոխությունների հարցումները, քանի որ կարծում են, որ ձևափոխությունները հաշմանդամ աշակերտներին անարդար առավելություն են տալիս։ Մյուսները կարծում են, որ եթե աշակերտը չի կարող հաջողության հասնել առանց փոփոխությունների, ապա նրանք իսկապես արժանի չեն, որ դպրոցում սովորեն։ Սրանք հարցումը մերժելու օրինական պատճառներ չեն: Իրականում, այս վերաբերմունքը հենց այն է, որին ADA-ն նպատակ ունի մարտահրավեր նետել։ Եթե ենթարկվեք հաշմանդամություն ունեցող անձանց նկատմամբ խտրականության դրսևորման համոզմունքներին, գուցե ստիպված լինեք ձեր դպրոցին տեղեկացնել աշակերտների նկատմամբ իրենց իրավական պարտավորությունների մասին:

Պարբերաբար վերագնահատեք ձևափոխության և մատչելիության կարիքները։ Կարող է ժամանակ պահանջվել՝ պարզելու համար, թե որ ձևափոխություններն են արդյունավետ բարձրագույն կրթության մեջ, հատկապես նոր կամ փոփոխվող հաշմանդամություն ունեցող աշակերտների համար։ Եթե ձևափոխություն եք ստանում և ավելի ուշ հասկանում եք, որ այն արդյունավետ չէ, կարող եք խնդրել ավելի շատ ձևփոխություններ կամ ձեր ձևափոխության ճշգրտում։ Դպրոցը չի կարող սահմանափակում դնել ձեր ստացած ձևափոխությունների քանակի վրա կամ խանգարել ձեզ ապագայում հարցումներ կատարել, եթե ձեր կարիքները փոխվեն:

Հիշեք, որ միայնակ չեք, եթե խտրականության եք ենթարկվում։ Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ հաշմանդամություն ունեցող աշակերտների 23%-ն ականատես են եղել հաշմանդամություն ունեցողների դեմ խտրականության կիրառման։1 Հիշեք, որ միայնակ չեք, եթե խտրականության եք ենթարկվում։ Հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ հաշմանդամություն ունեցող աշակերտների 23%-ն ականատես են եղել հաշմանդամություն ունեցողների դեմ խտրականության կիրառման։  Ձեր դպրոցը չպետք է ստիպի ձեզ մեղավոր կամ թերարժեք զգալ, քանի որ դուք փոփոխությունների և հասանելի ուսումնական միջավայրի կարիք ունեք։ Դուք ունեք կրթության նույն իրավունքներն, ինչը որ ունեն բոլորը։ Մի վախեցեք խնդրել այն ամենը, ինչը ձեզ անհրաժեշտ է բարձրագույն կրթության նպատակներին հասնելու համար։

V. Ռեսուրսներ

• Համատեղ հարգելի գործընկերոջ նամակ ԱՄՆ-ից Կրթության և արդարադատության վարչությունից քոլեջների, համալսարանների և այլ բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների առցանց մատչելիության վերաբերյալ (մայիսի 19, 2023)՝ https://www.justice.gov/crt/case-document/file/1584491/download
• Ուղեցույց ԱՄՆ-ից Արդարադատության վարչություն՝  ADA պահանջներ՝ Արդյունավետ հաղորդակցություն՝ https://www.ada.gov/resources/effective-communication/
• Ուղեցույց ԱՄՆ-ից Կրթության վարչություն Քաղաքացիական իրավունքների գրասենյակ՝ Օժանդակ միջոցներ և ծառայություններ բարձրագույն ուսումնական հաստատությունում սովորող  հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների համար՝ https://www2.ed.gov/about/offices/list/ocr/docs/auxaids.html 
  • En español: https://www2.ed.gov/about/offices/list/ocr/docs/auxaids.pdf
• ԱՄՆ Կրթության վարչության հրատարակություն՝ Հաշմանդամություն ունեցող ուսանողները պատրաստվում են բարձրագույն կրթություն ստանալ՝ Իմացեք ձեր իրավունքները և պարտականությունները՝ https://www2.ed.gov/about/offices/list/ocr/transition.html
• ADA-ի ազգային ցանցի ամփոփաթերթ՝ Բարձրագույն ուսումնական հաստատություններ և հաշմանդամություն ունեցող աշակերտներ՝ https://adata.org/factsheet/postsecondary 
• ADA-ի Ազգային ցանցի ՀՏՀ-ներ: Որո՞նք են պետական կամ մասնավոր քոլեջի, համալսարանի պարտականությունները հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների նկատմամբ՝ https://adata.org/faq/what-are-public-or-private-college-universitys-responsibilities-students-disabilities
• DRC հրատարակություն՝ Անցումային ծառայություններ աշակերտների համար՝ https://www.disabilityrightsca.org/publications/transition-services-for-students
• Կամպուսում հաշմանդամություն ունեցող անձանց հետազոտության տվյալների բազա՝ https://www.cedardatabase.org/solr-search/content?f%5B0%5D=state%3ACA 

 

Նամակի նմուշ՝ ողջամիտ ձևափոխություն խնդրելու համար

[Ամսաթիվ]

Հարգելի [քոլեջ կամ համալսարան]՝

Ես [աշակերտ/դիմորդ] եմ և գրում եմ իմ հաշմանդամության ողջամիտձևափոխության խնդրանքով։ Իմ հաշմանդամության պատճառով ինձ անհրաժեշտէ․ [Նկարագրեք ձեզ անհրաժեշտ ձևափոխությունը և բացատրեք, թե ինչու է դաանհրաժեշտ ձեր հաշմանդամության պատճառով։] Այս ձևափոխություններն անհրաժեշտ են, որպեսզի ես հավասար մատչելիություն ունենամ [դաս, ծառայություն կամ ծրագիր], ինչպես հաշմանդամություն չունեցող իմ հասակակիցները:

[Օրինակ՝ Քանի որ իմ հաշմանդամությունը խանգարում է ինձ արագ և հստակ գրել, ես պետք է իմ բոլոր նշումները մեքենագրեմ նոութբուքիս մեջ։ Ինձ նաև նոթատետր է անհրաժեշտ, որպեսզի կարողանամ ըմբռնել դասերի ժամանակ դասախոսներիս հաղորդած բոլոր կարևոր նյութերը։ Առանց այս ձևափոխության, ես չեմ կարողանա տեղեկատվություն հավաքել իմ դասերի ժամանակ։ Ինձ անհրաժեշտ են այս ձևափոխությունները, որպեսզի կարողանամ լավ գրառումներ անել, որոնցից կարող եմ սովորել և քննությունները լավ հանձնել։]

Կից ներկայացնում եմ նամակ[իմ բժշկի/հոգեբույժի/թերապևտի/սոցիալական աշխատողի/այլ երրորդ անձի կողմից], որը հաստատում է իմ հաշմանդամության պատճառով այս ձևափոխությունների անհրաժեշտությունը։    

Խնդրում եմ տեղյակ պահել, թե երբ կարող եմ ակնկալել որոշում ստանալ ձեզնից։ [Եթե ձեզ անհրաժեշտ են ձևափոխություններ որոշակի ամսաթվով, ապա դա բացատրեք նամակում։ Օրինակ՝ Ինձ անհրաժեշտ են այս ձևափոխությունները, մինչ դասերի սկսվելը՝ սեպտեմբերի 1-ը։]

Հարգանքով՝

[Ձեր անունը և կոնտակտային տվյալները]

 

Աջակցող նամակի նմուշ

[Ամսաթիվ]

Հարգելի [քոլեջ կամ համալսարան]՝

Ես [նշեք ձեր դերը և ցանկացած կիրառելի լիցենզավորում կամ մասնագիտական ​​որակավորում]։ Ես ծանոթ եմ [հաշմանդամություն ունեցող անձի հետ] և նրա հաշմանդամությանը։ Նրա հաշմանդամությունը [բացատրեք, թե ինչպես է նրա հաշմանդամությունը ազդում նրա կարիքների կամ վարքի վրա]։

Իր հաշմանդամության պատճառով անհրաժեշտ է, որ նա [հայտնեք ձևափոխությունը]։ Առանց ձևափոխության նա չի կարողանա [բացատրեք, թե ինչպես է ձևափոխության բացակայությունը բացասաբար ազդելու նրա վրա]:

Հարգանքով՝

[Անուն, վերնագիր և կոնտակտային տվյալներ]

 

• 1. Վենդի Ս. Հարբոր և Դանիել Գրինբերգ, «Կամպուսի կլիման և հաշմանդամություն ունեցող աշակերտները», NCCSD հետազոտության ամփոփում 1(2) (2017). 6.