Tinatalakay ng fact sheet na ito ang mga karapatan ng mga taong may mga kapansanan na maging malaya mula sa diskriminasyon batay sa kapansanan sa pabahay sa ilalim ng batas ng pederal at California.

Panimula

Ang diskriminasyon sa pabahay laban sa mga taong may kapansanan ay ilegal.  Maaaring ituring na diskriminasyon sa pabahay ang iba't ibang bagay. Ilang halimbawa kung ano ang hitsura ng diskriminasyon sa pabahay:

• Iba ang pagtrato dahil sa isang kapansanan
• Mga pisikal na hadlang na humaharang o humahadlang sa pag-access
• Panggigipit
• Paghihiganti
• Mga pahayag na may diskriminasyon
• Pagkabigong magbigay ng mga kinakailangang pagbubukod o pagbabago ("makatwirang akomodasyon at pagbabago").

Pagkakaiba sa Pagitan ng Mga Akomodasyon at Pagbabago

Ang mga makatwirang akomodasyon ay mga pagbubukod sa mga panuntunan, pamamaraan, serbisyo, o patakaran. Ang mga makatwirang pagbabago ay mga pisikal na pagbabago sa mga gusali, unit, o bakuran. Ang mga akomodasyon at pagbabago ay makatwiran kung sila ay:

1. Kailangang bigyan ang isang taong may kapansanan ng pantay na pagkakataon na gumamit at mag-enjoy ng pabahay;
2. Huwag baguhin sa panimula ang katangian ng pabahay o iba pang mga serbisyong ibinibigay; AT
3. Huwag magpataw ng hindi nararapat na pasanin sa tagapagkaloob ng pabahay.

Para sa karagdagang impormasyon i-click ang sumusunod na link: https://www.hud.gov/program_offices/fair_housing_equal_opp/reasonable_accommodations_and_modifications  

Para makatanggap ng isang makatwirang akomodasyon o isang makatwirang pagbabago, kakailanganin mong hilingin ito. Kahit na hindi mo kailangang hilingin ito sa pamamagitan ng pagsulat, at hindi mo kailangang gamitin ang mga salitang "makatwirang akomodasyon" o "makatwirang pagbabago," magandang ideya na gawin ang pareho. Dahil makakatulong ito na gawing mas malinaw ang iyong hinihiling, at maaaring kailanganin mong gamitin ang dokumento sa ibang pagkakataon para patunayan na hiniling mo ang pagbabago. Isang madaling paraan ang pagsusumite ng iyong kahilingan sa pamamagitan ng email para magkaroon ng dokumentasyon para sa ibang pagkakataon, ngunit kung mas gusto mong ipadala ito sa pamamagitan ng snail mail siguraduhing magtago ng kopya ng iyong kahilingan para sa iyong sarili.

Nasa ibaba ang isang sample para sa paggawa ng mga kahilingang ito sa mga tagapagkaloob ng pabahay. Para makagawa ng isang makatwirang kahilingan sa akomodasyon o pagbabago, dapat na nakasaad ang koneksyon sa pagitan ng kinakailangang pagbabago at kapansanan ng tao. Halimbawa, hindi ka maaaring gumawa ng makatwirang akomodasyon sa pamamagitan ng pagsasabing, “Ako ay isang taong may kapansanan, at gusto kong bayaran ang aking renta sa ika-7 sa halip na sa ika-1 ng buwan.” Kailangan mong magbigay ng kaunti pang impormasyon kaysa doon. Sa halip, mas makatutulong at malinaw na sabihin na, “dahil hindi ko natatanggap ang aking kita na may kaugnayan sa kapansanan hanggang ika-6 ng buwan, hindi ako makakapagbayad ng renta sa ika-1 ng buwan, kaya humihingi ako ng pagbubukod sa panuntunang ito na magbayad sa ika-7.”

Halimbawang Liham sa isang Tagapagkaloob ng Pabahay na Humihiling ng (mga) Makatwirang Akomodasyon o (mga) Pagbabago

[Petsa] 

[Buong pangalan ng Nagpapaupa at/o Tagapamahala ng Ari-arian]
[Email address o pisikal na address ng Nagpapaupa at/o Tagapamahala ng Ari-arian]

Minamahal na [pangalan ng Nagpapaupa at/o Tagapamahala ng Ari-arian] 

Nakatira ako sa/nag-a-apply para umupa ng iyong ari-arian sa [address]. Sumulat ako upang humiling ng mga sumusunod na makatwirang akomodasyon/pagbabago para sa aking kapansanan:

 

 

 

Ang kahilingang ito ay nauugnay sa aking kapansanan dahil:

 

 

 

Itinuring ng aking [manggagamot/psychiatrist/psychologist/therapist/social worker/occupational therapist/ibang indibidwal] ang mga akomodasyon/pagbabagong ito na kailangan dahil sa aking kapansanan. Maaari kong ibigay ang pagpapatunay na ito kung kailangan mo ito.

Inuutos ng batas ng pederal at estado na ang mga provider ng pabahay ay makatwirang pagbigyan ang mga umuupa/nakatira na may mga kapansanan.

Mangyaring tumugon sa kahilingang ito, sa pamamagitan ng pagsulat, sa [petsa]. Pakiunawa na ang kabiguang tumugon sa isang makatwirang akomodasyon, hindi nararapat na pagkaantala sa pagtugon, o labag sa batas na pagtanggi sa isang makatwirang kahilingan sa akomodasyon ay bubuo ng diskriminasyon para sa kapansanan. Tingnan rin ang Cal. Code Regs., tit. 2, § 12177(e). Huwag mag-atubiling makipag-ugnayan sa akin sa [iyong e-mail address/numero ng telepono]. Salamat sa iyong pagbibgay-pansin sa kahilingang ito.

Taos-puso,

[Ang iyong pangalan]

[Ang iyong address]

 

 

 

Maaaring humiling ng isang sulat sa pagpapatunay ang mga tagapagkaloob ng pabahay mula sa kanilang mga residente kapag humiling ito ng isang makatwirang akomodasyon o makatwirang pagbabago at ang pangangailangan para sa akomodasyon o pagbabago ay hindi halata. Kinukumpirma ng isang liham ng pagpapatunay na ang isang taong may kapansanan ay may pangangailangang nauugnay sa kapansanan para sa pagbabago na hinihiling nila sa kanilang mga patakaran sa pabahay, pamamaraan, serbisyo, o pisikal na istruktura. Nasa ibaba ang isang sample para sa mga liham ng medikal na pagpapatunay.

Halimbawang Liham ng Pagpapatunay mula sa isang Medikal na Propesyonal

[Petsa]

Para sa [Nagpapaupa, Awtoridad sa Pabahay, at Asosasyon ng mga May-ari ng Bahay]:

Ako ang [manggagamot/psychiatrist/psychologist/therapist/social worker/occupational therapist] para kay [pangalan ng pasyente/kliyente] at pamilyar ako sa [kanyang/kanilang] kondisyon. Ang [pangalan ng pasyente] ay may kapansanan na nagdudulot ng ilang partikular na limitasyon sa pagganap. Kasama sa mga limitasyon na ito ang [ilista ang mga limitasyon sa pagganap na kinakailangan sa hinihiling na akomodasyon]:

 

 

 

[Ang hiniling na akomodasyon] ay kinakailangan para sa [pangalan ng pasyente/kliyente] na manirahan sa komunidad at gamitin at i-enjoy ang [kanyang/kanilang] akomodasyon sa pamamagitan ng [ilarawan kung paano tutulungan o susuportahan ng akomodasyon ang indibidwal [ilista ang mga limitasyon na nangangailangan ng hiniling na akomodasyon]:

 

 

 

Salamat sa iyong pagkakaloob sa makatwirang kaluwagan para kay [pangalan ng pasyente/kliyente].

Gumagalang,

[Pangalan at Titulo]

Pagpapatupad ng Iyong Mga Karapatan: Mga Reklamo at Kaso 

Kung ang isang nagpapaupa, asosasyon ng mga may-ari ng bahay, o iba pang tagapagkaloob ng pabahay ay tumangging magbigay ng isang makatwirang akomodasyon o pagbabago, o kung hindi man ay nagtatangi laban sa iyo, kakailanganin mong magsampa ng administratibong reklamo o isang demanda upang maipatupad ang iyong mga karapatan. Ang mga opsyon na ito ay maaaring tumagal ng mahabang panahon.

Mga administratibong Reklamo

Maaari kang maghain ng administratibong reklamo sa Departamento ng Mga Karapatang Sibil ng California (California’s Civil Rights, CRD), na dating Departamento ng Patas na Trabaho at Pabahay (Department of Fair Employment and Housing, DFEH), sa loob ng isang taon ng pinakahuling petsa ng diskriminasyon. Ang isang pangkalahatang-ideya ng proseso ng reklamo sa CRD, at impormasyon sa kung paano maghain ng reklamo, ay makikita dito: https://calcivilrights.ca.gov/complaintprocess/#:~:text=800%2D884%2D1684,-contact.center%40dfeh at maaari kang tumingin sa flowchart ng reklamo ng CRD dito: https://calcivilrights.ca.gov/wp-content/uploads/sites/32/2022/09/CRD-Non-Employment-Flowchart_ENG.pdf. Maaari mo ring simulan ang proseso ng reklamo sa pamamagitan ng pagtawag sa(800) 884-1684 (voice) or (800) 700-2320 (TTY).

Kung ang CRD ay hindi gumawa ng paghahanap na pabor sa iyo, ang desisyon ng CRD ay maaaring iapela sa Direktor ng CRD sa loob ng 10 araw ng desisyon.1

Maaari ka ring maghain ng administratibong reklamo sa Tanggapan ng Patas na Pabahay at Pantay na Pagkakataon ng Kagawaran ng Pabahay at Pagpapaunlad sa Lungsod ng U.S (U.S. Department of Housing and Urban Development's Office of Fair Housing and Equal Opportunity, HUD-FHEO)2 sa loob ng isang taon ng diskriminasyon. Ang impormasyon kung paano maghain ng reklamo ng HUD-FHEO ay mahahanap sa pamamagitan ng pagtawag sa 1-800-669-9777 o sa website ng HUD: https://www.hud.gov/program_offices/fair_housing_equal_opp/online-complaint Impormasyon sa kung ano ang magiging hitsura ng proseso ng reklamo ay matatagpuan dito: https://www.hud.gov/program_offices/fair_housing_equal_opp/complaint-process

Mga Pribadong Demanda

Maaari mong ipatupad ang iyong mga karapatan sa pamamagitan ng mga kasong sibil na inihain sa korte ng pederal o estado. Hindi mo kailangang magkaroon ng abogado at may karapatan kang maghain para sa iyong sarili kung hindi ka makakuha ng tulong o representasyon mula sa isang abogado. Mangyaring magkaroon ng kamalayan na may mga limitasyon sa oras ("mga batas ng mga limitasyon") na naghihigpit sa kung gaano karaming oras ang mayroon ka para sa paghahain ng mga pag-claim sa korte, at maaaring awtomatiko kang matalo kung mabigo sa pagsampa ng kaso sa loob ng panahong iyon. Ang mga deadline na ito ay maaaring maging kasing ikli nang dalawang taon mula sa petsa ng diskriminasyon. Kung interesadong maghain ng demanda, dapat kang kumunsulta sa isang abogado sa lalong madaling panahon para makakuha ng payo, i-explore ang iyong mga opsyon, at potensyal para sa representasyon. Responsable ka sa pagbabayad ng mga bayarin sa pag-file para maihain ang iyong kaso, ngunit maaari kang maging karapat-dapat para sa isang waiver ng bayad kung hindi mo kayang bayaran ang mga bayarin sa pag-file.

Small Claims (Maliliit na Claim)

Kung naghahangad ka nang mas mababa sa $10,000 mga perang danyos, maaari kang maghain ng kasong diskriminasyon sa Small Claims Court (Korte ng Mga Maliliit na Claim). Ang mga kaso sa korte ng mga maliliit na claim ay dapat na maihain bago mag-expire ang mga limitasyon sa oras ("mga batas ng mga limitasyon"), at mayroong bayad sa paghahain maliban kung karapat-dapat ka para sa waiver ng bayarin. Maaari kang sumangguni sa isang abogado tungkol sa mga kaso ng Small Claims Court (Korte ng Mga Maliliit na Claim), ngunit hindi maaaring kumatawan ang isang abogado sa Small Claims Court (Korte ng Mga Maliliit na Claim). Para sa higit na impormasyon, tingnan ang
Mga Karapatan sa Kapansanan California, Isang Gabay sa Small Claims Court  (Korte ng Mga Maliliit na Claim): Paano Magdemanda kung ang isang Negosyo o Nagpapaupa ay Nagdidiskrimina sa Iyo Dahil sa Iyong Kapansanan,  https://www.disabilityrightsca.org/system/files?file=file-attachments/520601_0.pdf

Mga Legal na Sipi at Higit pang Impormasyon

Ang diskriminasyon sa pabahay laban sa mga nangungupahan at mga aplikante na may mga kapansanan ay ipinagbabawal sa ilalim ng pederal na batas sa Fair Housing Amendments Act3 at Seksyon 504 ng pederal na Rehabilitation Act of 1973.4 Bukod pa rito, ito ay ipinagbabawal sa ilalim ng batas ng California sa Fair Employment and Housing Act5 at ang Disabled Persons Act.6 Sinasaklaw ng mga batas na ito ang mga tagapagkaloob ng pabahay kabilang ang mga nagpapaupa, asosasyon ng mga may-ari ng bahay, mga rieltor, tagapagpahiram ng pabahay, at mga may-ari at tagapamahala ng ari-arian ng pangmatagalang pabahay kabilang ang mga board at care home, mga grupong tahanan, mga independiyenteng tirahan, tahanan na mga walang tirahan at, sa ilang mga kaso, mga pasilidad ng pag-aalaga. 

Para sa detalyadong impormasyon tungkol sa diskriminasyon sa pabahay na nakabatay sa kapansanan, at kung paano humiling ng mga makatwirang akomodasyon at pagbabago bilang nangungupahan o aplikante para sa pabahay, tingnan ang:

Ang Tenants Together ay isang pambuong estadong koalisyon ng mga lokal na organisasyon ng nangungupahan. Mga nangungupahan
May publikasyon ang Together tungkol sa mga Makatwirang Akomodasyon at Makatwirang Pagbabago dito: https://www.tenantstogether.org/resources/discrimination-and-reasonable-accommodations at mahahanap mo ang kanilang sample na makatwirang sulat ng akomodasyon dito: https://actionnetwork.org/user_files/user_files/000/025/581/original/Reasonable_Accommodations_Instructions.pdf

Pinagsamang Pahayag ng Department of Housing and Urban Development (Departamento ng Pabahay at Pagpapaunlad ng Lungsod) at ng Department of Justice, Reasonable Accommodations Under the Fair Housing (Departamento ng Hustisya, Mga Makatwirang Akomodasyon sa Ilalim ng Patas na Pabahay) Act https://www.justice.gov/crt/us-department-housing-and-urban-development

Pinagsamang Pahayag ng Department of Housing and Urban Development (Departamento ng Pabahay at Pagpapaunlad ng Lungsod) at ng Department of Justice, Reasonable Accommodations Under the Fair Housing (Departamento ng Hustisya, Mga Makatwirang Akomodasyon sa Ilalim ng Patas na Pabahay) Batas https://www.hud.gov/sites/documents/DOC_7502.PDF  

Pinagsamang Pahayag ng Department of Housing and Urban Development (Departamento ng Pabahay at Pagpapaunlad ng Lungsod) at ng Departamento ng Hustisya, Accessibility (Disenyo at Konstruksyon) Mga Kinakailangan para sa Mga Saklaw na Tahanan ng Maraming Pamilya sa Ilalim ng Patas na Pabahay Batas https://www.hud.gov/sites/documents/JOINTSTATEMENT.PDF

 

• 1. Tingnan ang 2 C.C.R. Seksyon 10065
• 2. Pinapayagan ito ng Fair Housing Amendments Act.
• 3. 42 U.S.C. Mga Seksyon 3601-3631
• 4. Para sa pabahay na tumatanggap ng pagpopondo mula sa U.S. Department of Housing and Urban Development (Departamento ng Pabahay sa U.S at Pagpapaunlad ng Lungsod) o iba pang pederal na tulong pinansyal
• 5. Mga Seksyon ng Code ng Pamahalaan 12955-12956.2
• 6. Code Sibil Seksyon 54.1 at 54.2