សេចក្តីផ្តើម

Title II នៃ ADA (42 U.S.C. ផ្នែកទី 12131-12165) ​ហាមឃាត់​មិនឲ្យមានការរើស​អើង​ចំពោះ​អ្នក​មាន​ពិការភាព​ជាប់​ខ្លួន ពីសំណាក់ “អង្គភាពសាធារណៈ” ។ Title III (42 U.S.C. ផ្នែកទី 12181-12189) ហាមឃាត់​មិនឲ្យមានការរើសអើង​ចំពោះ​ពិការភាពដោយ “ទីស្នាក់​អាស្រ័យ​សាធារណៈ” ។ អង្គភាពសាធារណៈ គឺជាទីកន្លែងដែល​ប្រតិបត្តិការដោយរដ្ឋបាលរដ្ឋ ឬរដ្ឋបាលមូលដ្ឋាន មានដូចជាអាគាររដ្ឋាភិបាល មធ្យោបាយធ្វើដំណើរសាធារណៈ និងសួនច្បារសាធារណៈ ដែលនៅទីនេះគឺសំដៅលើពាក្យថា “ទីកន្លែងសាធារណៈ” ។ ការសម្រួលសាធារណៈ គឺជាទីកន្លែងរបស់អាជីវកម្មដែលបើកបម្រើសាធារណៈជន ដូចជា​ភោជនីយដ្ឋាន សណ្ឋាគារ រោងភាពយន្ត ហាងទំនិញ ការិយាល័យពេទ្យ និងមន្ទីរពេទ្យ ដែលនៅទីនេះ គឺសំដៅលើពាក្យថា “អាជីវកម្ម” ។ ក្រមអ៊ុនរូហ៍កាលីហ្វ័រនីញ៉ា (California’s Unruh Act) (ក្រមរដ្ឋប្បវេណី វគ្គទី 51- 51.2 - Civil Code Sections 51- 51.2) ក្រមជនពិការ (Disabled Persons Act) (ក្រមរដ្ឋប្បវេណី វគ្គទី 54-55.32 - Civil Code Sections 54-55.32) និងក្រមរដ្ឋាភិបាល វគ្គទី 11135 (Government Code Section 11135) (សម្រាប់កម្មវិធីដែលប្រតិបត្តិការដោយរដ្ឋ ឬអាជីវកម្ម ដែលទទួលជំនួយហិរញ្ញវត្ថុពីរដ្ឋ) មានផ្តល់ជូនការការពារចំពោះជនពិការស្រដៀងគ្នា ។

ផ្នែកទី 504 នៃច្បាប់​ស្តារនិតិសម្បទា ​ ឆ្នាំ  1973 (Rehabilitation Act of 1973) មានផ្តល់​កិច្ចការ​ពារ​ស្រដៀងគ្នា សម្រាប់​ទីភ្នាក់ងារ​សហព័ន្ធ ដូចជា សេវាកម្ម​ប្រៃសនីយ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក និង​សម្រាប់​កម្មវិធី​របស់​រដ្ឋបាល​រដ្ឋ និងរដ្ឋបាល​មូលដ្ឋាន ព្រមទាំង​អង្គការ​ឯកជន បូករួមទាំង​សាលារៀន និងមហាវិទ្យា​ល័យ  ដែល​ទទួល​ជំនួយ​ថវិកា​ពីសហព័ន្ធ ។ ការធ្វើដំណើរតាមយន្តហោះ គឺត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយបទបញ្ញត្តិរបស់ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ផ្ទាល់ ដែលយើងនឹងលើកយកមកពិភាក្សាខាងក្រោម ។

ជនពិការ មិនមាន​សិទ្ធិនាំសត្វសម្រាប់ជួយលួងលោមអារម្មណ៍មកកាន់បរិវេណអាជីវកម្ម ឬបរិវេណ​សាធារណៈ​បានឡើយ ។ សិទ្ធិនេះ គឺអាចអនុវត្តបានចំពោះតែសត្វដែលគេបង្វឹកសម្រាប់ជួយសម្រួលដល់មនុស្ស​ពិការតែប៉ុណ្ណោះ ។ ដូច្នេះ បើអ្នក​ចង់​ចូលក្នុង​បរិវេណទាំងអស់នេះ ប្រការសំខាន់គឺថាអ្នកត្រូវតែដឹងថា តើសត្វរបស់អ្នក​មានលក្ខណៈសម្បត្តិគ្រប់គ្រាន់ជាសត្វសម្រាប់ជួយសម្រួលដល់មនុស្សពិការដែរឬទេ ។

សិទ្ធិប្រើសត្វជួយសម្រួលដល់ជនពិការពេលចូលក្នុងបរិវេណអាជីវកម្ម ឬបរិវេណសាធារណៈ

A. តើអ្វីជាសត្វសម្រាប់ជួយសម្រួលដល់មនុស្សពិការ?

“សត្វសេវាកម្ម” គឺជាឆ្កែដែលត្រូវបានហ្វឹកហាត់សម្រាប់ជួយការងារមនុស្សមានពិការភាពជាប់ខ្លួន ដែលមានដូចជាពិការរាងកាយ ពិការវិញ្ញាណ វិកលចរិក ពិការខួរក្បាល ឬពិការផ្លូវចិត្តផ្សេងៗទៀត” ។ បើទោះបីជានិយមន័យនៅទីនេះ គឺនិយាយសំដៅតែចំពោះសត្វឆ្កែក៏ដោយ ក៏បទបញ្ញត្តិសហព័ន្ធ អនុញ្ញាតឲ្យប្រើសេះតូចៗសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន នៅក្នុងបរិវេណអាជីវកម្ម និងកន្លែងសាធារណៈ បានផងដែរ បើសត្វប្រភេទនេះ បានទទួលការបង្វឹកឲ្យចេះជួយការងារជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន ហើយអាច​ប្រើឲ្យបានសមហេតុផល ។ សត្វមួយ មិនអាចចាត់ទុកថាជាសត្វសម្រាប់ជួយសម្រួលដល់ជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួនបានទេ បើវត្តមានរបស់វាគឺគ្រាន់តែមានប្រយោជន៍ចំពោះជនដែល​មានពិការភាពជាប់ខ្លួននោះ ។

ឧទាហរណ៍អំពីកិច្ចការដែលសត្វជួយសម្រួលដល់ជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួនធ្វើ គឺ ៖ ជួយបើកភ្លើង ជួយយករបស់ ជួយទប់កុំឲ្យដួល ជួយរំញោចកាយវិញ្ញាណ និងការព្យាបាលដោយការសង្កត់ធ្ងន់ៗ/ជិះពីលើជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន ។ បើសិនជាអ្វីដែលត្រូវធ្វើ​ គឺមិនមែនជាការផ្តល់សញ្ញាពីម្ចាស់វា ការដឹង និងការឆ្លើយតបរបស់ឆ្កែក្នុងស្ថានភាពបែបនេះ គេហៅវាថាជាការងាររបស់ឆ្កែសម្រាប់ជួយ មនុស្ស ។ ឧទាហរណ៍អំពីការងារដែលឆ្កែធ្វើដើម្បីជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន មានជាអាទិ៍ (តែក៏មិនកំណត់តែចំពោះ) ការបង្ការ ឬការបង្អាក់សកម្មភាពដែល ធ្វើភ្លាមៗតាមសន្ទុះចិត្ត ឬបង្អាក់សកម្មភាពដែលបង្កមហន្តរាយ ជួយរំឭកម្ចាស់វាឲ្យលេបថ្នាំ និងនាំម្ចាស់វាដែលមិនដឹងអី (វង្វេងស្មារតី) ឲ្យគេចផុតពីស្ថានការណ៍គ្រោះថ្នាក់ ។  បើនិយាយពីទិដ្ឋភាពច្បាប់វិញ គឺមិនមានភាពតម្រូវជាក់លាក់ចំពោះបរិមាណ ឬប្រភេទការងារដែលសត្វសម្រាប់ជួយមនុស្សត្រូវតែធ្វើ ដើម្បីជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួនឡើយ ។

B. តើខ្ញុំអាចបង្ហាញឲ្យគេដឹងយ៉ាងដូចម្តេចថា ឆ្កែរបស់ខ្ញុំជាឆ្កែសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន?

អ្វីដែលជាភាពតម្រូវតែមួយមុខពីច្បាប់គឺថា ឆ្កែនោះត្រូវបានទទួលការបង្វឹកដោយផ្ទាល់ សម្រាប់ជួយជនមានពិការភាព ។ សត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាព អាចត្រូវបានបង្វឹកដោយអ្នកឯកទេស មិត្តភ័ក្ត សមាជិកគ្រួសារ ឬជនដែលមានពិការភាពជាប់ខ្លួនតែម្តង ។ ក្រោមច្បាប់ ADA ឆ្កែសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន គឺមិនចាំបាច់ចុះបញ្ជីជាសត្វសម្រាប់ជួយជនដែលមានពិការភាពជាប់ខ្លួន ឬត្រូវពាក់ស្លាកពិសេស ឬពាក់អាវសម្រាប់សម្គាល់ថាវាជាសត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួនឡើយ ។ ច្បាប់របស់រដ្ឋកាលីហ្វ័រនីញ៉ា អនុញ្ញាតឲ្យនាយកដ្ឋានប្រចាំមូលដ្ឋានផ្នែកគ្រប់គ្រងសត្វ ជាអ្នកចេញស្លាកសម្រាប់សម្គាល់ ដល់អ្នកបង្វឹកឆ្កែសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន ។  ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ បើឆ្កែនោះមិនបានទទួលការបង្វឹកឲ្យធ្វើជាសត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួនទេ គឺមិនត្រូវពាក់ស្លាកឲ្យវាឡើយ ហើយមិនត្រូវកំណត់ថា ក្រោមច្បាប់ដែលមានស្រាប់ សត្វចិញ្ចឹមគឺជាសត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួននោះទេ ។

លុះត្រាតែមានមូលហេតុដែលគួរឲ្យជឿថា សត្វណាមួយសម្រាប់ជួយមនុស្សមានពិការភាពជាប់ខ្លួន អាចបង្កភាពប្រឈមចំពោះសុខភាព ឬសុវត្ថិភាពសាធារណៈ ទើបបុគ្គលិកអាជីវកម្ម ឬមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល អាចសួរបានតែពីរសំណួរ ដើម្បីបញ្ជាក់ថាតើសត្វនោះ ជាសត្វដែលបានបង្វឹកសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួនដែរឬទេ ៖ 1) តើចាំបាច់ត្រូវការយកសត្វនេះមកតាម ដោយសារតែម្ចាស់វាមានពិការមែនទេ? និង 2) តើសត្វនេះ ត្រូវបានបង្វឹកឲ្យជួយធ្វើអ្វីខ្លះ? ក្រោមច្បាប់របស់រដ្ឋកាលីហ្វ័រនីញ៉ា ការធ្វើឲ្យគេឯងយល់ខុសថា ឆ្កែណាមួយជាឆ្កែដែលបានបង្វឹកសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន គឺជាបទល្មើសមជ្ឈឹម ដែលត្រូវទទួលទោសជាប់ពន្ធនាគាររហូតដល់ប្រាំមួយខែ និង/ឬត្រូវពិន័យជាប្រាក់រហូតដល់ $1,000 (ច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌ ផ្នែកទី 365.7(a) - Penal Code Section 365.7(a)) ។

C. តើនៅពេលណាដែលគេអាចបដិសេធមិនឲ្យសត្វសម្រាប់ជួយខ្ញុំ ចូលក្នុងបរិវេណអាជីវកម្ម ឬទីកន្លែងសាធារណៈ?

ទីកន្លែងអាជីវកម្ម និងទីកន្លែងសាធារណៈ មិនត្រូវបានតម្រូវថា ត្រូវតែឲ្យសត្វ សម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន ដែលបង្ករការគម្រាមកំហែងដោយផ្ទាល់ដល់អ្នកដទៃ ដែលមិនបានស្ថិតក្រោមការថែទាំ និងគ្រប់គ្រងពីម្ចាស់ ឬដែលអាចធ្វើឲ្យខូចលក្ខណៈដើមនៃរបស់រប សេវាកម្ម ឬកម្មវិធី ដែលផ្តល់ដោយអាជីវកម្ម ឬអង្គភាពរដ្ឋ ចូលទៅឡើយ ។

"ការគម្រាមកំហែងដោយផ្ទាល់" ជាហានិភ័យធ្ងន់ធ្ងរចំពោះសុខភាព ឬសុវត្ថិភាពអ្នកដទៃ ដែលមិនអាចបំបាត់បានដោយការកែតម្រូវគោលនយោបាយ ការអនុវត្ត ឬទម្រង់ការ ឬមិនអាចបំបាត់បានដោយការផ្តល់ជំនួយ ឬសេវាកម្មគាំទ្រ ។ ឧទាហរណ៍ ឆ្កែដែលខាំគេដោយមិនដឹងរឿង អាចជាឆ្កែដែលបង្កការគម្រាមកំហែងដោយផ្ទាល់ចំពោះអ្នកដទៃ ។ អ្វី​ដែល​អង្គភាពត្រូវធ្វើ គឺការកំណត់មើលថា តើសត្វនោះជាសត្វអាចបង្កការគម្រាមកំហែងដោយផ្ទាល់ដល់អ្នកដទៃឬទេ

ការ​វាយតម្លៃ​តម្រូវ​តាមលក្ខណៈ​បុគ្គល យោង​តាម​ការ​វិនិច្ឆ័យ​ប្រ​កប​ដោយហេតុផលសមរម្យ ដែល​សំអាងលើ ចំណេះដឹង​វេជ្ជសាស្រ្តបច្ចុប្បន្ន ឬសំអាងលើភស្តុតាង​ជាសច្ចានុម័តិដែល​អាច​រកបាន ។ ការ​វាយតម្លៃត្រូវមើលចំពោះ ៖ ស្ថានភាព រយៈពេល និងភាពធ្ងន់ធ្ងរនៃហានិភ័យ ភាគរយដែលថា សក្តានុពលនៃគ្រោះថ្នាក់អាចកើតឡើងបាន ហើយថាតើ បើមានការសម្រួលសមហេតុផល ចំពោះគោលនយោបាយ ការអនុវត្ត ឬទម្រង់ការ ឬការផ្តល់ជូនជំនួយ ឬសេវាកម្មគាំទ្រ អាចនឹងលុបបំបាត់ហានិភ័យបានដែរឬទេ ។

ការមិនឲ្យឆ្កែសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួនចូលក្នុងបរិវេណបែបនេះ ដោយសំអាងលើការបង្កការគម្រាមកំហែងដោយផ្ទាល់ គឺត្រូវគិតអំពីអាកប្បកិរិយាពិតប្រាកដនៃសត្វនោះ គឺមិនត្រូវយកការសន្និដ្ឋាន ឬទម្លាប់ដែលថាតើសត្វនោះ ឬពូជសត្វនោះ អាចបង្កហេតុការណ៍បែបនេះ ឬបែបនោះឡើយ ។

សត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន ជានិច្ចកាល ត្រូវស្ថិតក្រោមការមើលថែទាំ និងគ្រប់គ្រងពីម្ចាស់វា ឬពីអ្នកណាម្នាក់ដែលម្ចាស់វាចាត់ឲ្យជួយ ។ គេអាចស្នើសុំជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន មិនឲ្យយកសត្វសម្រាប់ជួយ ចូលក្នុងបរិវេណខាងលើ បើសត្វនោះមិនអាចគ្រប់គ្រងបាន ហើយម្ចាស់សត្វនោះ មិនបានប្រឹងប្រែងដើម្បីគ្រប់គ្រងសត្វនោះ ឬសត្វនោះជុះនោមផ្តេសផ្តាស ។ ការទទួលខុសត្រូវក្នុងការថែទាំសត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន គឺមិនត្រូវធ្លាក់លើម្ចាស់អាជីវកម្ម ឬអង្គភាពរដ្ឋ ដែលអនុញ្ញាតឲ្យជនពិការចូលទៅទីនោះឡើយ ។

ជាទូទៅ សត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន ត្រូវមានបង្អៀរ ខ្សែចងសម្រាប់ដឹក ឬខ្សែចងផ្សេងៗទៀត ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ បើម្ចាស់សត្វនោះមិនអាចប្រើបង្អៀរ ខ្សែចងដឹក ឬខ្សែចំណងផ្សេងទៀតបាន ដោយសារពិការភាព ឬក៏បើការប្រើខ្សែចង វាបណ្តាលឲ្យសត្វមានការរំខានចំពោះសុវត្ថិភាព បង្កការរំខានចំពោះប្រសិទ្ធិភាពបំពេញការងារ របស់សត្វស្រាប់ជួយជនពិការ ម្ចាស់សត្វនោះត្រូវ​ប្រើមធ្យោបាយផ្សេងទៀត សម្រាប់គ្រប់គ្រងសត្វនោះ ។

គេអាចបដិសេធមិនឲ្យសត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន ចូលក្នុងបរិវេណអាជីវកម្ម និងអគាររដ្ឋបាន ប្រសិនបើការអនុញ្ញាតិឲ្យចូលអាចធ្វើឲ្យមានការកែប្រែលក្ខណៈជាមូលដ្ឋានរបស់ឥវ៉ាន់ សេវាកម្ម ឬកម្មវិធី ដែលមានផ្តល់ជូននៅក្នុងបរិវេណនោះ ។ ឧទាហរណ៍ គេអាចរឹតត្បិតចំពោះសត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន ក្នុងការចូលសួនសត្វ ដែលសត្វនៅក្នុងសួននោះ ជាធម្មជាតិគឺជាសត្វដែលឆ្កែចូលចិត្តស៊ី ឬជាសត្វដែលចូលចិត្តស៊ីឆ្កែ ឬក៏បើសិនជាមានឆ្កែចូលក្នុងសួន អាចបង្កការរំខានចំពោះសត្វទាំងអស់ក្នុងសួន ។

D. តើខ្ញុំអាចយកសត្វសម្រាប់ជួយខ្ញុំចូលក្នុងមន្ទីរពេទ្យបានទេ?

មន្ទីរពេទ្យ និងកន្លែងថែទាំសុខភាពផ្សេងទៀត គឺត្រូវគេចាត់ទុកដូចជាកន្លែងអាជីវកម្ម និងកន្លែងសាធារណៈដទៃទៀតដែរ​ សម្រាប់ការឲ្យ ឬមិនឲ្យសត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួនចូល ។ សត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន ត្រូវគេអនុញ្ញាតឲ្យចូលបានគ្រប់ទិសទីរបស់មន្ទីរពេទ្យ ដែលបុគ្គលិកពេទ្យ អ្នកជម្ងឺ និងភ្ញៀវអាច​ចូលបាន ។ ត្រង់នេះគឺរួមទាំងបន្ទប់អ្នកជម្ងឺ និងទីកន្លែងសាធារណៈដទៃទៀតសម្រាប់អ្នកជម្ងឺសម្រាកពេទ្យ និងអ្នកជម្ងឺមិនសម្រាកពេទ្យផ្នែករោគចិត្ត  គឺបូករួមទាំងកន្លែងអ្នកជម្ងឺផ្លូវចិត្តដែលត្រូវ​ចាក់សោរផងដែរ ។ អ្នកជម្ងឺខ្លួនឯងត្រូវមានលទ្ធភាពមើលថែទាំសត្វរបស់ខ្លួន ឬក៏ចាត់ចែងឲ្យអ្នកណាម្នាក់ជួយមើលថែទាំវា បើចាំបាច់ ។ សត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន អាចមិនត្រូវអនុញ្ញាតឲ្យចូលបរិវេណមួយចំនួនក្នុងមន្ទីរពេទ្យដោយសេរីដែលជាកន្លែងការពារការឆ្លងរោគ ដូចជា បន្ទប់វះកាត់ និងកន្លែងព្យាបាលអ្នកជម្ងឺរលាកភ្លើង ។ នៅមន្ទីរពេទ្យ គឺដូចគ្នានឹងនៅកន្លែងអាជីវកម្ម និងទីន្លែងផ្សេងទៀតរបស់រដ្ឋាភិបាលដែរ គឺនៅពេលដែលបុគ្គលិកសុខភាព មិនមានភាពប្រាកដថា សត្វនោះជាសត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន ពួកគេនឹងសួរទៅម្ចាស់វាថា តើវាជាសត្វសម្រាប់ជួយជនពិការមែនទេ តែគេអាចមិនតម្រូវឲ្យមានលិខិតបញ្ជាក់ ឬត្រូវការសំណុំឯកសារផ្សេងៗ ដើម្បីបញ្ជាក់ថាវាជាសត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួនឡើយ ។

E. តើខ្ញុំអាចយកសត្វសម្រាប់ជួយខ្ញុំ ឡើងយន្តហោះជាមួយគ្នាបានទេ?

អាច​យកបាន ដរាបណាសត្វ​ផ្តល់​សេវាកម្មនោះគឺជា​សត្វឆ្កែ ។ ការ​ធ្វើ​ដំណើរ​តាម​យន្តហោះ ត្រូវ​ស្ថិតក្រោម​ការ​គ្រប់គ្រងនៃច្បាប់សហព័ន្ធស្តីអំពីការ​ទទួល​បាន​សេវាកម្ម​ធ្វើ​ដំណើរ​តាម​យន្តហោះ (ACAA, Air Carrier Access Act) (49 U.S.C. ផ្នែកទី 41705) និងការ​អនុវត្តនូវបញ្ញត្តិ​ 14 C.F.R.របស់​ខ្លួន ផ្នែកទី 382 ។ ក្រសួង គមនាគមន៍​សហរដ្ឋ​អាមេរិក (DOT, Department of Transportation) បានចេញ​វិធាន​ចុងក្រោយចំពោះបទបញ្ញត្តិ​ ACCA ចំពោះការ​ដឹកជញ្ជូន​សត្វ​ផ្តល់​សេវាកម្ម ដែល​​ចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទី 4 ខែមករា ឆ្នាំ 2021 ។ នៅមុនការ​ធ្វើ​វិសោធនកម្ម ជនមាន​ពិការភាព​ជាប់ខ្លួន អាច​យកសត្វសម្រាប់​ផ្តល់​សេវាកម្ម ឬសត្វ​សម្រាប់លួងលោមចិត្ត ជិះយន្ត​ហោះជាមួយបាន ។ ចំពោះ​វិធានថ្មីនេះ គឺអនុញ្ញាត​ឲ្យ​យកបានតែសត្វ​សម្រាប់​ផ្តល់​សេវាកម្ម ចំពោះមនុស្សដែលមានពិការភាពរាងកាយ និង/ឬពិការភាពផ្លូវចិត្តជាប់នឹង​ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ ។ សត្វសម្រាប់​ផ្តល់​សេវាកម្ម ត្រូវគេកំណត់​ថាជាសត្វឆ្កែ ដោយមិនគិតថាជាឆ្កែពូជ ឬប្រភេទអ្វីឡើយ ហើយជាឆ្កែដែលត្រូវបានគេបង្វឹកដោយផ្ទាល់សម្រាប់​ធ្វើការ ឬបំពេញភារកិច្ច សម្រាប់ជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន ដូចជាពិការភាពរាងកាយ អារម្មណ៍ ផ្លូវចិត្ត សតិប្រាជ្ញា ឬពិការភាពផ្លូវចិត្តផ្សេងទៀត ដែលមានលក្ខណៈ​សម្បត្តិអាច​ប្រើសត្វបែបនេះបាន ។

សេចក្តី​សង្ខេប​នៃការ​ផ្តល់​ជូន ៖

• ក្រុម​ហ៊ុនអាកាសចរណ៍ អាច​ស្នើសុំសំណៅក្រដាស ឬសំណៅអេឡិចត្រូនិកដែលពេញលេញរបស់ក្រសួងនូវ “បែបបទ​ស្នើសុំ​ដឹក​សត្វ​សេវាកម្មតាមយន្តហោះរបស់ក្រសួងគមនាគមន៍ - U.S. Department of Transportation Service Animal Air Transportation Form” (សូម​ឆែកមើល​វ៉ិបសៃត៍ក្រុម​ហ៊ុន​អាកាសចរណ៍របស់អ្នក ដើម្បីរកមើល​បែបបទ​ដែល​អាច​បំពេញបាន) ដែលជាលក្ខ័ណ្ឌនៃការ​ធ្វើ​ដំណើរ ចំនួន 48 ម៉ោង​មុន​ការ​ចេញដំណើរ ចំពោះការ​កក់កៅអីសម្រាប់អ្នក​ដំណើរ ដែល​បានធ្វើឡើងមុនគ្រានោះ
• កំណត់​ចំនួន​សត្វ​សេវាកម្ម សម្រាប់ធ្វើ​ដំណើរ​ជាមួយមនុស្សម្នាក់ ត្រឹម 2 ក្បាលជាអតិបរមា ហើយ​សត្វនោះត្រូវបំពាក់បង្អៀរ ចងខ្សែបណ្តើរ ឬខ្សែចងធម្មតា ពេលមកដល់​ព្រលានយន្តហោះ និងពេលនៅលើ​យន្តហោះ ។ ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ ក៏អាចតម្រូវឲ្យសត្វឆ្កែនោះ​អង្គុយលើភ្លៅអ្នកដំណើរ ឬអង្គុយត្រង់​ប្រឡោះដាក់ជើង​អ្នក​ដំណើរផងដែរ ។ ច្បាប់មិនអនុញ្ញាតឲ្យ​ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ បដិសេធមិន​ដឹកសត្វ​សេវាកម្ម ដោយសារពូជ ឬទំហំឡើយ
• ចំពោះអ្នក​ដំណើរត្រូវការ​យកសត្វសេវាកម្មតាមខ្លួន ដែលត្រូវធ្វើ​ដំណើរ​ចំនួន 8 ម៉ោង ឬយូរជាងនេះ គឺត្រូវតែមានការបញ្ជាក់ថា សត្វសេវាកម្ម​របស់ខ្លួន នឹង​មិនជុះអាចម៍នោមផ្តេសផ្តាស ឬចេះជុះអាចម៍នោមប្រកប​ដោយ​អនាម័យ ដោយការ​ដាក់ជូននូវ​សំណៅឯកសារពេញលេញជាក្រដាស ឬជាទម្រង់​អេឡិចត្រូនិក របស់ក្រសួង “លិខិត​បញ្ជាក់សត្វសម្រាប់ជួយជនពិការ របស់ក្រសួង​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ផ្នែក​សេវាកម្ម​គមនាគមន៍ - (U.S. Department of Transportation Service Animal Relief Attestation)” (សូម​ឆែក​មើល​វ៉ិបសៃត៍ក្រុម​ហ៊ុន​អាកាស​ចរណ៍​របស់អ្នក ដើម្បី​រកមើល​បែបបទដែល​អាច​បំពេញបាន) និង
• អ្នក​ដំណើរ​អាច​ចុះឈ្មោះធ្វើដំណើរ​តាម​អនឡាញ ហើយ​មិនត្រូវបានតម្រូវឲ្យចុះឈ្មោះធ្វើដំណើរ​ឡើងវិញនៅព្រលាន​យន្តហោះទេ ។

F. តើអង្គភាពអាជីវកម្ម ឬអង្គភាពរដ្ឋាភិបាល អាចគិតថ្លៃសម្រាប់ការនាំសត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួនចូលក្នុងទីកន្លែងរបស់ពួកគេដែរឬទេ?

អង្គភាពអាជីវកម្ម ឬអង្គភាពរដ្ឋាភិបាល មិនអាចតម្រូវឲ្យេជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួនកក់ថ្លៃ ឬបង់ថ្លៃបន្ថែម ដើម្បីយកសត្វសម្រាប់ជួយខ្លួនចូលក្នុងទីកន្លែងទាំងនោះឡើយ បើទោះបីជាពួកគេមានគោលនយោបាយឲ្យបង់ថ្លៃសម្រាប់នាំសត្វចិញ្ចឹមចូលក្នុងទីកន្លែងទាំងអស់នោះក៏ដោយចុះ ។ បើអាជីវកម្មសាធារណៈ ឬអង្គភាពសាធារណៈ ទារថ្លៃធម្មតាពីភ្ញៀវរបស់ខ្លួនចំពោះការខូចខាតចំពោះបរិវេណរបស់ពួកគេ គឺពួកគេអាចទារថ្លៃខូចខាតពីម្ចាស់សត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួននេះសម្រាប់ការខូចខាតស្រដៀងគ្នា ។

G. តើខ្ញុំអាចយកសត្វសម្រាប់ជួយខ្ញុំ ដែលកំពុងស្ថិតក្នុងការបង្វឹកចូលក្នុងបរិវេណអាជីវកម្ម ឬទីកន្លែងសាធារណៈបានដែរឬទេ?

សត្វសម្រាប់ជួយជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួនដែលកំពុងស្ថិតក្នុងការហ្វឹកហាត់ គឺមិនបានស្ថិតក្រោមការគ្របដណ្តប់របស់ច្បាប់ ADA ឡើយ ។ តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ច្បាប់ជនពិការរដ្ឋកាលីហ្វ័រនីញ៉ា (California Disabled Persons Act) អនុញ្ញាតឲ្យជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន និងអ្នកបង្វឹកសត្វសម្រាប់ជួយជនពិការ អាចយកសត្វឆ្កែចូលក្នុងទីកន្លែងសាធារណៈសម្រាប់គោលបំណងបង្វឹកសត្វនោះ ឲ្យចេះផ្តល់ជំនួយពាក់ព័ន្ធនឹងពិការភាព ដល់ជនមានពិការភាពជាប់ខ្លួន ។ ត្រង់នេះគឺរួមបញ្ចូលទាំងបរិវេណអាជីវកម្ម មធ្យោបាយធ្វើដំណើរសាធារណៈ និងឯកជន ការសម្រួលផ្នែកគេហដ្ឋាននិងទីន្លែងផ្សេងទៀតដែលមនុស្សម្នាអាចចេញចូលបានជាសាធារណៈ ។ ឆ្កែដែលត្រូវចូលក្នុងកន្លែងទាំងអស់នោះ ត្រូវមានចងខ្សែ ហើយត្រូវពាក់ស្លាកដែលខោនធីជាអ្នកចេញឲ្យ សម្រាប់សម្គាល់ថាឆ្កែនោះជាឆ្កែសម្រាប់ជួយជនពិការ ឬជាឆ្កែសម្រាប់ជំនួយក្នុងការបង្វឹក ។ ម្ចាស់ឆ្កែគឺជាអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះការខូចខាតនានា ដែលបណ្តាលពីឆ្កែចំពោះទីកន្លែង ឬអគារទាំងអស់នោះ ។

ការតវ៉ា និងបណ្តឹងផ្លូវច្បាប់

បើអ្នកជឿថា អ្នកបានទទួលការរើសអើងយ៉ាងអយុត្តិធម៌ពីអង្គភាពអាជីវកម្ម ឬអង្គភាពសាធារណៈ ដោយសារតែសត្វសម្រាប់ជួយអ្នក  អ្នកអាចដាក់ពាក្យតវ៉ាមកកាន់ក្រសួងយុត្តិធម៌ (DOJ, Department of Justice) ។ បើការប្តឹងតវ៉ា គឺជាការប្តឹងចំពោះរដ្ឋាភិបាល ឬប្តឹងចំពោះអង្គភាពឯកជនដែលបានទទួលជំនួយហិរញ្ញវត្ថុពីសហព័ន្ធ  គឺបណ្តឹងនោះត្រូវតែមកដល់ដៃក្រសួងឲ្យបានក្នុងរវាង 180 ថ្ងៃ គិតចាប់ពីថ្ងៃដែលហេតុការណ៍ប្រព្រឹត្តិរើសអើងបានកើតឡើង (នៅពេលដែលបញ្ហានោះបានកើតឡើង) ។ ចំពោះការដាក់ពាក្យប្តឹងតវ៉ាប្រឆាំងនឹងអង្គភាពអាជីវកម្មដែលមិនបានទទួលជំនួយហិរញ្ញវត្ថុពីសហព័ន្ធ ក្រោមច្បាប់ ADA គឺមិនមានការផុតថ្ងៃកំណត់ឡើយ តែវាជាការប្រសើរ បើអ្នកអាចដាក់ពាក្យបណ្តឹងឲ្យបានលឿនតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន ។ សម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែមអំពីការដាក់ពាក្យបណ្តឹងមកកាន់ក្រសួងយុត្តិធម៌ (Department of Justice) គឺមាននៅឯ https://www.ada.gov/filing_complaint.htm ឬតាមរយៈលេខទូរស័ព្ទផ្តល់ព័ត៌មានរបស់ ADA (ADA Information Line) តាមលេខ (800) 514-0301 (សម្រាប់សម្លេង) លេខ (800) 514-0383 សម្រាប់អ្នកប្រើ TTY) ។

អ្នកក៏អាចដាក់ពាក្យបណ្តឹងរដ្ឋបាល រាល់ការរើសអើងបណ្តាលពីពិការភាព ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងសត្វឆ្កែសម្រាប់​ផ្តល់​សេវាកម្ម ឬសត្វសម្រាប់គាំទ្រផ្នែកអារម្មណ៍របស់អ្នក ក្រោមច្បាប់រដ្ឋកាលីហ្វ័រនីញ៉ា  ដោយប្តឹងមកកាន់ក្រសួងកាលីហ្វ័រនីញ៉ាផ្នែកយុត្តិធម៌ការងារ និងគេហកិច្ច (DFEH, California Department of Fair Employment and Housing) ឲ្យបានក្នុងរវាងមួយឆ្នាំ ដោយគិតពីថ្ងៃចុងក្រោយនៃការប្រព្រឹត្តិរើសអើងបានកើតឡើង ។ ព័ត៌មានបន្ថែម ពីរបៀបដាក់ពាក្យបណ្តឹង​ជាមួយនឹង DFEH គឺមាននៅឯ https://www.dfeh.ca.gov/complaintprocess/ ឬសូមហៅ​​ទូរស័ព្ទ​មកលេខ
(800) 884-1684 (សម្លេង) ឬលេខ (800) 700-2320 (TTY) ។ 

ក្រសួង បែបបទ​របស់ក្រសួង សម្រាប់​បំពេញបណ្តឹង​បែបបទ​ពាក់​ព័ន្ធ​នឹង​បញ្ហា​ពិការភាព ជាមួយនឹង​ក្រុម​​ហ៊ុនអាកាសចរណ៍ មានផ្តល់​ជូន​នៅឯ ៖ http://www.dot.gov/airconsumer/file-consumer-complaint.

ជាជម្រើស ឬបន្ថែមពីលើការដាក់ពាក្យបណ្តឹងមកកាន់ DOJ ឬ DFEH គឺថាអ្នកអាចដាក់បណ្តឹងផ្លូវច្បាប់មកកាន់តុលាការរដ្ឋ ឬតុលាការសហព័ន្ធ សម្រាប់បង្គាប់ និងការទារសំណងក្រោមច្បាប់សហព័ន្ធ ឬច្បាប់រដ្ឋ ។ ការទាមទារសំណងការខូចខាតជាប្រាក់ អាចមាននៅក្រោមច្បាប់រដ្ឋ ដោយបូករួមទាំងអាជ្ញាយុកាលការខូចខាតជាកម្រិតអប្បរមាចំនួន $4,000 ក្នុងមួយហេតុការណ៍នៃការប្រព្រឹត្តរើសអើង ។ ក្រមរដ្ឋប្បវេណី §52 (Civil Code §52) ។ បណ្តឹងតាមផ្លូវច្បាប់ ត្រូវតែធ្វើឡើងក្នុងរវាងពីរឆ្នាំ ក្រោយពេលហេតុការណ៍ប្រព្រឹត្តិរើសអើងបានកើតឡើង ។

បើ​អ្នកទាមទារសំណង​ខូចខាត​ជាទឹកប្រាក់​មានចំនួន​តិចជាង $10,000 គឺអ្នក​មាន​ជម្រើស​មួយទៀត ក្នុង​ការ​ប្តឹងពីបទ​ប្រព្រឹត្ត​រើស​អើង​​ទៅកាន់​តុលាការទទួល​បណ្តឹងលើសំណង​តូចតាច (Small Claims Court)។  អាជ្ញាយុកាល​នៃដែនកំណត់​ចំពោះការដាក់​ពាក្យ​ប្តឹង ដែល​បានបង្ហាញខាងលើ គឺអាច​​ប្រើបាន ។ អ្នក​មិន​អាច​រកមេធាវីសម្រាប់​ជួយបានឡើយ បើអ្នក​សម្រេច​ដាក់ពាក្យបណ្តឹង​ទៅកាន់តុលាការទទួលបណ្តឹងលើសំណង​តូចតាច (Small Claims Court)។ នេះជា​តំណភ្ជាប់ទៅកាន់​ឯក​សារ​បោះពុម្ពផ្សាយរបស់អង្គការ Disability Rights California ដែល​ពន្យល់​អំពី​ដំណើរការ​នៃ​ការ​ប្រើបណ្តឹង​ទាមទារសំណង​តិចតួច ចំពោះ​សំណុំរឿង​ការប្រព្រឹត្តរើស​អើង ៖ http://www.disabilityrightsca.org/pubs/520601.pdf.

លើសពីនេះ ច្បាប់ទាមទារ​សំណង​ខូច​ខាតរដ្ឋប្បវេណី (Government Tort Claims Act) របស់រដ្ឋា​ភិបាល​តម្រូវ​ឲ្យ​ការទាមទារ​សំណង​ខូចខាត​ស៊ីវិល​ពីរដ្ឋាភិបាល ត្រូវ​ដាក់ប្តឹង​ឲ្យបាន​ក្នុង​រវាងប្រាំមួយខែគិតពីពេល​ដែល​ហេតុការណ៍​ប្រព្រឹត្តរើស​អើង​បានកើតឡើង នៅមុនពេល​ធ្វើបណ្តឹង​តាមច្បាប់ទាមទារ​ការ​ខូចខាត​ជាទឹកប្រាក់ពី​រដ្ឋ ឬអង្គភាព​រដ្ឋបាល​មូលដ្ឋាន ។ ចំពោះព័ត៌មានបន្ថែមអំពីការទារសំណងកំហុសស៊ីវិល គឺមាននៅឯ http://www.disabilityrightsca.org/pubs/522901.htm សូមកត់ចំណាំថា វ៉ិបសៃត៍នេះភ្ជាប់ទៅកាន់​សំណុំបែបបទសម្រាប់ប្តឹងទារសំណងពីរដ្ឋ ឬពីភ្នាក់ងាររដ្ឋ ឬនិយជិករដ្ឋ ដែលអាចមិនត្រូវ​ចំពោះ​សំណុំ​រឿង​របស់អ្នក ។ អង្គភាពរដ្ឋ​ដទៃទៀត អាចមាន​សំណុំ​បែបបទ​ទាមទារ​សំណង​ខូច​ខាតរដ្ឋប្បវេណីនៅតាម​វ៉ិប​សៃត៍ របស់​ពួកគេផ្ទាល់ ។ បើ​អ្នក​មាន​បំណង​ធ្វើ​ការ​ប្តឹងវិវាទ សូម​ពិភាក្សា​ជាមួយមេធាវីជា​បន្ទាន់ ។