I. Դաշնային և նահանգային օրենքներ հաշմանդամության պատճառով խտրականության մասին

Սահմանափակ կարողություններ ունեցող ուսանողներն ու դիմորդները պաշտպանված են հաշմանդամության վրա հիմնված խտրականությունից և ունեն դաշնային և նահանգային օրենսդրությամբ նախատեսված ողջամիտ հարմարություններից օգտվելու իրավունք։

Այս տեղեկատվական թերթիկը վերաբերում է միայն K-12 դպրոցներին։ Բարձրագույն կրթության ոլորտում խտրականության վերաբերյալ հարցերի համար այցելեք DRC-ի բարձրագույն կրթության տեղեկատվական թերթիկ.

• Տեղեկատվություն հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների կարգապահության վերաբերյալ
• Տեղեկատվություն առողջական լուրջ խնդիրներով ուսանողների իրավունքների մասին
• Ծաղրանքներ և ճնշումներ հաշմանդամություն ունեցող ուսանողների նկատմամբ
• Դպրոցի կողմից հաշվեհարդար

Կան երկու տեսակի օրենքներ, որոնք ձեր երեխային պաշտպանում են հաշմանդամության պատճառով խտրականությունից՝ խտրականության մասին օրենքները և հատուկ կրթության մասին օրենքները։Հատուկ կրթության մասին օրենքները, ինչպիսին է «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց կրթության մասին» օրենքը (Individuals with Disabilities Education Act, IDEA), պաշտպանում են հանրակրթական դպրոցների աշակերտներին և ապահովում նրանց անվճար պատշաճ հանրային կրթության (Free Appropriate Public Education, FAPE) իրավունքը։ IDEA-ի և FAPE-ի վերաբերյալ լրացուցիչ տեղեկությունների համար տե՛ս SERR ձեռնարկի Գլուխ 3։  

Խտրականությունը կարող է ձևավորվել բազմաթիվ ձևերով, ինչպիսիք են հաշմանդամություն ունեցող ուսանողներին բացառելը, նրանց անհավասար վերաբերմունք ցուցաբերելը, ոտնձգությունները, հաշվեհարդարը կամ ողջամիտ հարմարությունները չապահովելը։Խտրականության արգելքը վերաբերում է բոլոր դպրոցական ծրագրերին՝ թե՛ ակադեմիական, թե՛ ոչ ակադեմիական։

Ստորև բերված են տարբեր դաշնային և նահանգային օրենքներ, որոնք ուսանողներին պաշտպանում են խտրականությունից.

1. Հաշմանդամություն ունեցող ամերիկացիների մասին օրենք (Americans with Disabilities Act, ADA)

ADA-ն արգելում է հաշմանդամության վրա հիմնված խտրականությունը։ADA II մասը վերաբերում է պետական սուբյեկտներին և ներառում է հանրակրթական դպրոցները։ II մասի վերաբերյալ լրացուցիչ տեղեկություններ կարելի է գտնել այստեղ։   ADA III մասը արգելում է բիզնեսի կամ «հասարակական հարմարությունների» խտրականությունը, ներառյալ՝ մասնավոր դպրոցները։ADA-ն չի ներառում կրոնական դպրոցները։ III մասի վերաբերյալ լրացուցիչ տեղեկություններ կարելի է գտնել այստեղ։  

2. Օրենք «Վերականգնման մասին» 504-րդ բաժին (Բաժին 504)

504-րդ բաժինը արգելում է հաշմանդամության հիմքով խտրականությունը դաշնային ֆինանսավորում ստացող ցանկացած դպրոցի կողմից։Հանրային դպրոցների մեծ մասի վրա տարածվում է 504-րդ բաժինը, քանի որ դրանք ստանում են դաշնային ֆինանսավորում։Մասնավոր դպրոցները, որոնք դաշնային կառավարությունից ստանում են որևէ ֆինանսական աջակցություն, նույնպես գործում են սույն օրենքով։Սա ներառում է կրոնական դպրոցները, որոնք զուրկ են ADA օրենքով նախատեսված աջակցությունից։

3. Անռուի «Քաղաքացիական իրավունքների մասին» օրենք (Անռու)

Անռուի օրենքը Կալիֆոռնիայի նահանգային օրենք է, որն արգելում է բիզնես-հաստատությունների, ներառյալ մասնավոր դպրոցների կողմից իրականացվող խտրականությունը, որը հիմնված է հաշմանդամության վրա։Արդյո՞ք կրոնական դպրոցը գործում է Անռուի օրենքով, կախված է նրանից, թե որքանով է այն ուսուցանում կրոնական ուսմունքը, կամ արդյո՞ք որոշակի կրոնական ուսանողների համար գործում են սահմանափակումներ։

4. Կալիֆոռնիայի կառավարության օրենսգիրք, 11135-րդ բաժին (Բաժին 11135)

11135 բաժինը նման է 504-րդ բաժնին, բայց այն արգելում է ցանկացած պետական ֆինանսավորում ստացող ծրագրի կողմից խտրականությունը։Դա սովորաբար միշտ վերաբերում է հանրակրթական դպրոցներին։Եթե մասնավոր կրոնական դպրոցը նահանգային կառավարությունից որևէ ֆինանսավորում ստանա, ապա պետք է գործի սույն օրենքով, նույնիսկ եթե ազատված է Անռուի օրենքով։

5. Կալիֆոռնիայի կրթության օրենսգիրք, 220-րդ բաժին (Բաժին 220)

220-րդ բաժինը նման է 11135-րդ բաժնին և արգելում է ցանկացած պետական ֆինանսավորում ստացող դպրոցական ծրագրի կամ գործունեության կողմից խտրականությունը։Այս օրենքում հստակ ներառված են այն դպրոցներն ու ուսանողները, որոնք ստանում են պետական ֆինանսավորում։ 

II. Ողջամիտ հարմարություններ

Հաշմանդամություն ունեցող ուսանողներն ու դիմորդները կարող են հովանավորվող դպրոցից ցանկացած պահի պահանջել ողջամիտ հարմարություններ։Պահանջը կարող է ունենալ ցանկացած ձև, բայց ամենալավը հնարավորության դեպքում գրավոր դիմելն է։Պահանջը պետք է ներառի ձեր երեխայի սահմանափակ կարողությունների վերաբերյալ մանրամասներ, բուժող մասնագետի նամակը, որը բացատրում է երեխայի հաշմանդամությունը, և առաջարկներ այն հատուկ կացարանների վերաբերյալ, որոնք կարծում եք, որ հարմար կլինեն ձեր երեխայի համար։Սույն տեղեկատվական թերթիկի վերջում բերվում են ողջամիտ հարմարություններ պահանջելու և ապահովելու վերաբերյալ նամակների օրինակելի ձևեր։

Դաշնային ֆինանսավորում ստացող դպրոցները պետք է ունենան 504-րդ բաժնի համակարգող։Հարմարությունների վերաբերյալ պահանջները կարելի է ներկայացնել այդ համակարգողին։Այնուհետև 504-ի համակարգողը պետք է 30 օրվա ընթացքում նախատեսի հանդիպում ձեր և երեխայի ուսուցչի հետ՝ քննարկելու հավանական 504 ծրագիրը։ Եթե դուք գտնվում եք մասնավոր դպրոցում, որը չի ստանում դաշնային ֆինանսավորում, բայց ընդգրկված է մեկ այլ օրենքով, կարող եք ձեր հայցը ներկայացնել տնօրենին։ 

Դպրոցներից պահանջվում է ստեղծել ողջամիտ հարմարություններ, քանի դեռ դա չի կարող բերել անհարկի ծանրաբեռնվածության կամ դպրոցի ծրագրի հիմնարար փոփոխության։Անհարկի ծանրաբեռնվածությունն իրենից ներկայացնում է զգալի դժվարություն կամ ծախսեր՝ հաշվի առնելով դպրոցի ընդհանուր բյուջեն։ 

Հարմարությունների նպատակը ձեր երեխային հավասար հնարավորություն ընձեռելն է՝ օգտվելու նույն արտոնություններից, որոնք վայելում են դպրոցի մյուս երեխաները։Ձեր երեխան պետք է հնարավորություն ունենա նույնքան հաջողակ լինելու, որքան մյուս երեխաները, բայց պարտադիր չէ, որ նրանք ունենան առաջադիմության նույն մակարդակը։ Այս հնարավորությունը պետք է ապահովվի առավել ինտեգրված պայմաններում՝ երեխայի կարիքներին համապատասխան։ 

III. Ի պաշտպանություն ձեր երեխայի

Եթե ձեր երեխայի դպրոցը հաշմանդամության պատճառով հրաժարվում է նրան հովանավորություն տրամադրելուց կամ ձեր երեխայի նկատմամբ այլ կերպ է խտրականություն դրսևորում, ապա դուք ընտանեկան բողոք, նահանգային կամ դաշնային վարչական բողոք կամ դատական հայց ներկայացնելու իրավունք ունեք։

1. Ներքին բողոքներ 

504-րդ բաժնի համաձայն՝ դաշնային ֆինանսավորում ստացող դպրոցը պետք է ունենա ընթացակարգեր այն ուսանողների համար, որոնք կարծում են, որ իրենց իրավունքները ոտնահարվել են։Այս ընթացակարգերը պետք է ներառեն պատշաճ գործընթացների ստանդարտներ և առաջարկեն բողոքների շուտափույթ լուծում։Եթե ցանկանում եք ներքին բողոք ներկայացնել ձեր դպրոցին, լրացուցիչ տեղեկությունների համար դիմեք դպրոցի 504-րդ բաժնի համակարգողին։Հիշեք, որ եթե ձեր բողոքը վերաբերում է խտրականությանը, ապա այն պետք է ներկայացվի վեց ամսվա ընթացքում՝ խտրականությունը տեղի ունենալու պահից կամ խտրականության մասին առաջին անգամ իմանալու օրվանից։Այս վեցամսյա ժամկետը կարող է երկարաձգել շրջանի ղեկավարը, եթե պահանջում եք հիմնական երկարաձգում։ 

2. Դաշնային վարչական բողոքներ 

Քաղաքացիական իրավունքների գրասենյակ (Office of Civil Rights, OCR)․

ԱՄՆ կրթության նախարարության Քաղաքացիական իրավունքի գրասենյակը (OCR) հետաքննում է դաշնային ֆինանսական աջակցություն ստացող դպրոցների խախտումները։Բողոքները OCR-ին պետք է ներկայացվեն խտրականությունից 180 օրվա ընթացքում, եթե արդեն չեք անցել ձեր դպրոցի ներքին բողոքների գործընթացը։Եթե դուք ավարտել եք ձեր դպրոցի ներքին բողոքների գործընթացը, ապա պետք է ձեր բողոքը OCR-ին ներկայացնեք դպրոցի որոշումից հետո 60 օրվա ընթացքում։  Դուք կարող եք OCR-ին բողոք ներկայացնելու մասին տեղեկատվություն ստանալ https://www2.ed.gov/about/offices/list/ocr/index.html կայքէջից կամ SERR ձեռնարկի Գլուխ 6-ից։

Արդարադատության նախարարություն (Department of Justice, DOJ).

ԱՄՆ արդարադատության նախարարությունը (DOJ) հետաքննում է ADA-ի խախտումները։II մասի բողոքները (հանրային դպրոցների համար) պետք է ներկայացվեն խտրականությունից 180 օրվա ընթացքում։III մասի բողոքները (մասնավոր դպրոցների համար) կարող են ներկայացվել ցանկացած պահի։ Ավելի լավ է ներկայացնել հնարավորինս շուտ, քանի որ ապացուցելը կարող է դժվարանալ ժամանակի ընթացքում։DOJ-ին բողոք ներկայացնելու մասին լրացուցիչ տեղեկություններ կարելի է գտնել այստեղ՝https://www.ada.gov/filing_complaint.htm

3. Կալիֆոռնիայի վարչական բողոքները

Արդար զբաղվածության և բնակարանային ապահովման դեպարտամենտ (Department of Fair Employment and Housing, DFEH).

Կալիֆոռնիայի կառավարության օրենսգրքի 11135-րդ բաժինը և Անռուի «Քաղաքացիական իրավունքների մասին» օրենքը գործադրվում են Կալիֆոռնիայի Արդար զբաղվածության և բնակարանային դեպարտամենտի կողմից (FEHA)։Դուք կարող եք վարչական բողոք ներկայացնել DFEH-ին առցանց՝ https://www.dfeh.ca.gov/complaint-process/file-a-complaint/ Բողոքները պետք է ներկայացնեք խտրականության դեպքից հետո մեկ տարվա ընթացքում։  

Կալիֆոռնիայի կրթության վարչություն (California Department of Education, CDE)․

Կալիֆոռնիայի կրթության վարչությունը (CDE) ուսումնասիրում է հանրակրթական դպրոցներում օրենքներին չհամապատասխանելու մասին մեղադրանքները։ Վարչությունը պետք է ուղղակիորեն միջամտի այն ժամանակ, երբ (1) առկա է ուղղակի ֆիզիկական վտանգ, (2) սպառնալիքի տակ է հայտնվում ուսանողի «առողջությունը, անվտանգությունը կամ բարեկեցությունը», 3) դպրոցը չի բավարարում համապատասխան ընթացակարգերի մասին օրենքները, (4) ուսանողը չի ստանում իր IEP ծառայությունները, կամ (5) դպրոցը խախտել է հաշմանդամություն ունեցող անձանց կրթության մասին օրենքը (Individuals with Disabilities Education Act, IDEA)։

Բողոքը պետք է ներկայացվի ենթադրյալ խախտման պահից մեկ տարվա ընթացքում։ Դուք կարող եք Կալիֆոռնիայի կրթության վարչությանը բողոք ներկայացնելու մասին տեղեկություններ ստանալ մեր SERR ձեռնարկի Գլուխ 6-ից կամ https://www.cde.ca.gov/sp/se/qa/cmplntproc.asp կայքէջից։

4. Դատավարություն

Վերը քննարկված օրենքների խախտումները կարող են հարկադրաբար վերացվել նաև մասնավոր դատական գործերի միջոցով։ Սահմանափակումների կանոնադրությունը կարող է սահմանափակել դատական հայց ներկայացնելու ժամկետները, և դուք կարող եք կորցնել բողոքելու հնարավորությունը, եթե չգործեք այդ ժամկետում։Այս ժամկետները կարող են կազմել խտրականության պահից հետո ընդամենը երկու տարի։ Եթե դուք ցանկանում եք դատական գործ հարուցել, ապա պետք է հնարավորինս շուտ խորհրդակցեք փաստաբանի հետ։ 

Եթե դուք հայցում եք ավելի քան 10 000 ԱՄՆ դոլարի դրամական վնաս, մեկ այլ տարբերակ է խտրականության դեպքը Փոքր գումարի հայցապահանջների դատարանում ներկայացնելը։ Կիրառվելու են վաղեմության ժամկետները։Դուք չեք կարող օգտվել փաստաբանի ծառայությունից, եթե դիմում եք փոքր գումարի հայցապահանջների դատարան։Այդ մասին կարող եք ավելի շատ տեղեկություններ գտնել այստեղ՝ https://www.disabilityrightsca.org/publications/a-guide-to-small-claims-court-how-to-sue-if-a-business-or-landlord-discriminates.

Եթե կարծում եք, որ ձեր երեխային վիրավորել են, և ցանկանում եք անձնական վիրավորանքի դեմ հայց հարուցել, գուցե հարկ լինի նախ ներկայացնել քաղաքացիական իրավախախտման մասին հայց։Քաղաքացիական իրավախախտման հայցը ներկայացվում է այն դեպքում, երբ ձեզ վիրավորող անձը պետական ծառայող է։Սովորաբար, վիրավորանքին վերաբերող հայցն անհրաժեշտ է ներկայացնել վիրավորանք հասցնելու պահից վեց ամսվա ընթացքում։Լրացուցիչ տեղեկություններ հասանելի են այստեղ։

Եթե ձեզ օգնություն է հարկավոր Կալիֆոռնիայի հաշմանդամության իրավունքների շրջանակներից դուրս փաստաբան գտնելու համար, որպեսզի ձեր հայցը վարույթ ընդունվի, կարող եք զանգահարել Կալիֆոռնիա նահանգի փաստաբանների նշանակման ծառայության 1-866-442-2529 հեռախոսահամարով կամ այցելել նրանց առցանց http://www.calbar.ca.gov/Public/Need-Legal-Help/Lawyer-Referral-Service։

 

 

Նամակի օրինակելի ձև՝ խելամիտ հարմարություն պահանջելու համար

 

[Ամսաթիվ] 

 

Հարգելի [դպրոցը կամ 504-րդ համակարգողի անունը, եթե հայտնի է], 

Ես գրում եմ ՝ ակնկալելով ողջամիտ հարմարություններ իմ որդու / դստեր համար, [երեխայի անունը] իր հաշմանդամության / հաշմանդամությունների պատճառով։  

Իմ երեխան [ուսանող է / դիմում է ուսանող դառնալու համար] [դպրոցի անվանումը]։Հաշմանդամության պատճառով նրան հարկավոր են հետևյալ հարմարությունները՝[թվարկել հարմարությունները]։ 

Իմ երեխայի [բժիշկը / հոգեբույժը / հոգեբանը / թերապևտը / սոցիալական աշխատողը / մասնագետ թերապևտը / այլ անհատներ (նկարագրեք)] նշել է այն հարմարությունները/ փոփոխությունները, որոնք անհրաժեշտ են նրա հաշմանդամության պարագայում։Կից ներկայացվող գրություն՝ [բժշկի կամ մասնագետի անունը]։ 

Դաշնային և նահանգային օրենքները պահանջում են, որ K-12 դպրոցները ողջամիտ հարմարություններ տրամադրեն հաշմանդամություն ունեցող ուսանողներին և դիմորդներին։Խնդրում ենք պատասխանել այս դիմումին մինչև [ամսաթիվը]։Հարցեր ունենալու դեպքում ազատորեն դիմեք ինձ [ձեր հեռախոսահամարը և (կամ) էլեկտրոնային փոստի հասցեն]։Շնորհակալություն։ 

 

Հարգանքներով՝ 

[Ձեր անունը] 

[Ձեր հասցեն] 

 

Աջակցության նամակի օրինակելի ձև  

 

[Ամսաթիվ] 

 

Հարգելի [դպրոցը կամ 504-րդ համակարգողի անունը, եթե հայտնի է],  

Ես [անունով] [բժիշկ / հոգեբույժ / հոգեբան / թերապևտ / սոցիալական աշխատող/ աշխատանքային թերապևտ] եմ և ծանոթ եմ նրա վիճակին։[Նա] ունի հաշմանդամություն, որն առաջացնում է որոշակի ֆունկցիոնալ սահմանափակումներ։Այս սահմանափակումները ներառում են [թվարկել ֆունկցիոնալ սահմանափակումները, որոնք պահանջում են անհրաժեշտ հարմարությունները]։ 

[Պահանջվող հարմարությունը] անհրաժեշտ է, որպեսզի [Անունը] [դիմի / ունենա ծառայություններից և շահերից օգտվելու հավասար իրավունքներ] [դպրոցի անվանումը]։[Նկարագրեք, թե ինչպես հարմարությունը կօգնի անհատին]։Շնորհակալ եմ [Անուն]-ի համար այս ողջամիտ հարմարությունն ապահովելու համար։ 

 

Հարգանքներով՝ 

[Անունը և պաշտոնը]