Ang iyong layunin ay ang pinakamabuting maihanda ang iyong anak o miyembro ng pamilya para sa karampatang gulang at para matiyak na nasa kanila ang mga serbisyo at suporta para maabot ang kanilang mga layunin.  Sa karamihan ng pamilya nangangahulugan ito na ang pakikipag-ugnayan sa mga ahensya at sistema na naghahandog ng mga serbisyo sa mga taong may mga kapansanan.  Maaari rin itong mangahulugan ng pagdalo sa mga pulong at pagtataguyod sa ngalan ng iyong mahal sa buhay.  Kasama sa fact sheet na ito ang mga tip para tulungan kang maghanda para sa mga pulong, bumuo ng pinakamabuting plano para sa iyong anak o miyembro ng pamilya, at magresolba ng mga hindi pagkakasundo na maaaring magmula sa proseso.

1.  Magsimula sa Indibidwal

Ang pinakamahalagang tao sa proseso ng pagpaplano ay ang iyong anak o miyembro ng pamilya.  Umpisahan ang proseso na iniisip ang tungkol sa mga layunin ng indibidwal, imbes na listahan ng mga serbisyo.  Matutulungan ka nito na mapunta sa isang mas mabuting posisyon para makabuo nang mas isinaindibidwal at mabisang plano.  Magsimula sa kabuuang larawan at gumawa pabalik.  Anu-ano ang layunin ng indibidwal?  Nasaan na sila ngayon?  Ano’ng kailangang gawin para matamo ang mga layuning iyon? 

Pag-usapan kasama ng iyong anak o miyembro ng pamilya ang tungkol sa mga paksang ito.  Himukin silang makilahok sa proseso ng pagpaplano at bigyan silang kapangyarihang gumawa ng mga desisyon at magmay-ari ng kanilang plano at mga serbisyo.  Sa paggawa nito, sinusuportahan mo ang mga gusto ng indibidwal.  Pahihintulutan mo rin na magkaroon ng mas mabuting paglalarawan kung ano ang kinakailangan para matupad ang kanilang mga layunin.

Sa sandaling masagot mo ang mga katanungang ito, mas mabuti mong mapagpapasyahan ang pagkanasapanahon, mga serbsiyo, at organisasyon na dapat na maisama sa proseso ng pagpaplano. 

2.  Magtabi ng mga Rekord

Magandang kasanayan na magtabi ng mga kopya ng mga dokumento, pagtatasa, sulat at mga abisong nauugnay sa iyong anak o miyembro ng pamilya.  Maaari mo itong itabi sa isang folder o notebook.  Maaari ka ring mag-save ng mga dokumento nang elektroniko para hindi mawawala ang mahahalagang papeles. 

Karamihan sa ahensya ay legal na inuutusang bigyan ka ng mga kopya ng mga rekord ng iyong anak.  Kung kinakailangan mo ng mga rekord na wala ka, maaari kang humingi ng mga karagdagang kopya ng mga rekord mo/ng iyong anak sa anumang oras.

Kung makikipag-usap ka sa isang tao sa telepono, kunin ang pangalan at titulo ng tao na nakausap mo at ang ahensya na kanilang pinagtatrabahuhan.  Mag-follow up sa pamamagitan ng sulat o e-mail tungkol sa pakikipag-usap mo at ang impormasyon na ibinahagi nila sa iyo.  Kung kinakailangan, hilingan silang ipadala sa iyo ang impormasyon sa isang sulat o sa pamamagitan ng e-mail.

Kapag inaalam kung anong mga rekord ang nakatutulong na ibabahagi sa isang ahensya, isaalang-alang:  Tumpak bang representasyon ang rekord na ito ng aking anak o miyembro ng pamilya?  Nauugnay ba ito sa (mga) serbisyo na aking hinihiling?  Kung mayroon kang mga rekord na makatutulong sa iyo sa iyong mga pagpupursigi ng pagtataguyod, dalhin ang mga ito sa pulong o ilakip ang mga ito sa iyong kahilingan ng pulong.  Mahalaga rin na magtabi ng rekord kung kanino mo ibinigay ang impormasyon, kailan at kung ano ang ibinigay mo sa kanila.

3.  Humingi sa Kung Ano ang Kailangan Mo

Bagaman karamihan sa ahensya ay may taunang mga pulong ng pagpaplano, maaari kang humingi ng pulong o humiling ng mga serbisyo sa anumang oras.  Iminumungkahi namin na gawin ang iyong kahilingan nang nakasulat at ipaliwanag kung ano ang gugustuhin mong pag-usapan sa pulong.  Maaari itong makatulong na isama sa iyong kahilingan kung kailan ka nakalaang magpulong.  Dapat kasama sa kahilingan ang mga tao na gusto mong naroon sa pulong.  Maaari ka rin magsama ng makatwirang takdang araw kung saan gusto mong tumugon ang ahensya sa iyong kahilingan. Ang makatwirang takdang araw ay dapat mapahintulutan ang ahensya nang sapat na panahon para isaalang-alang ang iyong kahilingan at dapat matugunan ang mga pangangailangan ng iyong anak o miyembro ng pamilya. 

4.  Pangunahing Wika

May karapatan kang makatanggap ng impormasyon sa iyong pangunahing wika.  Mayroon kang karapatang humiling ng interpreter sa iyong pangunahing wika, kabilang ang American Sign Language (ASL).  Kung mayroon kang kapansanan, may karapatan kang tumanggap ng impormasyon sa mga alternatibong format tulad ng, Malaking Print, Braille, atbp. Maaari mong hilingan ang mga ahensya na magkaloob ng interpreter para sa mga pulong at/o nakasulat na mga dokumento sa iyong pangunahing wika o sa isang alternatibong format.

5.  Alamin ang iyong mga Karapatan

Maraming magkakaibang ahensya na tumutulong sa mga taong may mga kapansanan.  Ang ilang indibidwal ay maaaring kailangan ng mga serbisyo mula sa iba’t ibang ahensya, samantala ang iba ay maaari lang kailanganin ang mga serbisyo mula sa isa o dalawa. 

Ang bawat ahensya ay maaaring may iba’t ibang batas, patakaran na pinamamahalaan kung sino ang kanilang paglilingkuran, kung anong uri ng mga serbisyo ang kanilang ibinibigay at kung ano ang kanilang proseso sa pagbibigay ng mga serbisyo sa mga taong may mga kapansanan.  Ang Disability Rights California ay nagbibigay ng pagtataguyod at impormasyon tungkol sa mga ahensya na nagbibigay ng mga serbisyo sa mga taong may mga kapansanan sa California.  Para makita ang aming mga publikasyon o humiling ng tulong mangyaring bisitahin ang, www.disabilityrightsca.org o tawagan ang (800) 776-5746.  

Marami sa ahensya ay nagpo-post ng mga link sa mga kaugnay na batas sa kanilang website.  Para sa impormasyon tungkol sa special education, tingnan ang California Department of Education sa: www.cde.ca.gov.  Para sa impormasyon tungkol sa mga serbisyo para sa mga taong may mga kapansanang pangkaisipan o paglilinang/mga serbisyo ng Sentrong Pangrehiyon, tingnan ang California Department of Developmental Services sa: www.dds.ca.gov.  Para sa impormasyon tungkol sa pre-employment transition services at mga programang bokasyonal na rehabilitasyon tingnan ang California Department of Rehabilitation sa: www.dor.ca.gov.

6.  Maghanda

Bago sa pulong, bigyan ang iyong sarili ng panahon para repasuhin ang mga dokumento, pagtatasa at mga rekord.  Kung ang ahensya na pupulungin mo ay magrerepaso ng mga bagong pagtatasa o ulat sa iyo sa pulong, maaari kang humingi ng kopya nang maaga.  Komunsulta sa ibang magulang, guro at mga propesyonal tungkol sa kanilang mga karanasan at mungkahi.  Siguraduhin na dadalo sa pulong ang mga nauugnay na miyembro ng koponan at mga gumagawa ng desisyon. 

7.  Plano

Makipag-usap sa iyong anak o miyembro ng pamilya bago sa pulong tungkol sa kanilang mga layunin, kinakailangan at mga kagustuhan.  Gumawa ng balangkas ng mga bagay na gusto mong pag-usapan sa pulong.  Kung humihingi ka ng serbisyo, maaaring makatulong rin na magsulat tungkol sa palagay mo ay bakit mo gusto ang serbisyo.  Maaari kang magdala ng mga dokumento para tulungan kang suportahan ang iyong kahilingan.  Bilang halimbawa: mga medikal na rekord, pagtatasa, rekord mula sa ibang ahensya, impormasyon sa merkado ng trabaho at paghahanap sa online.  Maaari ka ring magsulat ng listahan ng mga katanungan para makasiguro na matatandaan mong itanong sa kanila sa pulong.

8.  Makilahok

Dapat ang indibidwal ang sentro ng pulong.  Mahalaga na magbabahagi sila ng impormasyon tungkol sa kanilang mga layunin, abilidad, interes, kakayahan at mga hamon.  Himukin ang iyong anak o miyembro ng pamilya na lumahok sa mga pulong hangga’t maaari.  Kung kinakailangan ng mga kaluwagan ang iyong anak o miyembro ng pamilya upang makalahok sa pulong, hilingin ang mga ito nang maaga. 

Sa pulong, siguraduhing makapagtatanong, makapagbabahagi ng impormasyon at magmumungkahi ng mga ideya.  Kung hindi mo nauunawaan kung ano ang sinasabi o kung ano ang ibinibigay sa iyo nang nakasulat, magtanong.  Ikaw at ang iyong anak o miyembro ng pamilya ay may karapatang magtanong nang kasing dami ng katanungan na kailangan mo upang malinaw na maunawaan kung ano ang nangyayari.  Kung mayroon kang impormasyon, mga ulat, pagtatasa, o mga rekord na makatutulong suportahan ang iyong kahilingan, mahalaga na ibahagi mo ang impormasyon sa mga nauugnay na tao o ahensya.

Kung humiling ka para sa serbisyo, o nagtanong, makinig sa sagot ng ibang partido at kung ano ang sasabihin nila.  Siguraduhin na masasagot nila ang iyong mga katanungan.  Itanong ang dahilan para sa kanilang desisyon. Maaari mong hilingin na bigyan ka ng paliwanag para sa kanilang desisyon nang nakasulat.  Kung nagbabanggit sila ng batas, mga patakaran o pamamaraan, humingi ng isang kopya.

9.  Maging Malikhain

Ang pag-aayos ng mga serbisyo at pagpaplano para sa kinabukahasan ng iyong anak o miyembro ng pamilya ay HINDI “one size fits all.”  Maging bukas na sumubok ng bagong pamamaraan.  Maging makabago!  Himukin ang iba na magsaliksik ng iba’t ibang istratehiya lalo na kung ang kasalukuyang mga istartehiya ay hindi gumagana.  Imbes na isipin ang tungkol sa kung paano itong ginawa, isipin ang tungkol sa kung ano ang posible.

10.  Makipagtulungan

Ang bawat ahensya at mga kawani ay may bukod-tanging kasanayan at kaalamang maibabahagi.  Maging handang makinig sa magkakaibang perspektibo at ideya.  Itanong ang tungkol sa mga mapagkukunan, serbisyo at mga kuwento ng tagumpay.  Kung may mga hindi pagkakasundo, paalalahanan ang koponan sa panlahatang layunin – pagsuporta sa tagumpay ng iyong anak o miyembro ng pamilya. 

11.  Maging Mapaggiit Imbes na Agresibo

Ang bawat isa, lalo ka at ang iyong anak/miyembro ng pamilya, ay nakapuhunan sa proseso ng pagpaplano.  Maging malinaw sa kung ano ang gusto mo.  Magtanong para sa paglilinaw tungkol sa kung ano ang magagawa o hindi magagawa ng mga ahensya. 

Paminsan-minsan ang mga makatwirang pag-iisip ay hindi sumasang-ayon.  Sa pagpapasya sa kung paano mo gustong aksyunan ang mga hindi pagkakasundo, tandaan na ikaw at ang iyong anak o miyembro ng pamilya ay malamang na magkakaroon ng mahabang ugnayan sa mga ahensyang nagkakaloob ng mga serbisyo.  Mahalagang ipahiwatig ang iyong mga hindi pagkakasundo.  Kung matuklasan mong hindi na produktibo ang pag-uusap tungkol sa hindi pagkakasundo o hindi binabago ng ahensya ang kanilang posisyon, maaari kang magpasyang tutulan ang desisyon imbes na ipagpatuloy ang talakayan. 

Kung tinanggihan ang isang kahilingan o mukhang hindi tama sa iyo ang impormasyong ibinabahagi sa pulong, humingi ng isang kopya ng batas o patakaran na ginagamit ng ahensya para suportahan ang makatwirang paliwanag o pagtanggi nito.  Kadalasan, ang mga indibidwal na may mga kapansanan at ang kanilang mga magulang ay may karapatang tumanggap ng nakasulat na abiso o isang sulat na ipinapaliwanag ang dahilan na tinanggihan ang kahilingan.  May karapatan kang malaman kung bakit ka tinanggihan ng serbisyo o kung bakit binawasan ang mga serbisyo o tinapos. 

12.  Ang Iyong Karapatang Mag-apela

May karapatan kang tutulan ang desisyon kung hindi ka sumasang-ayon.  May karapatan kang tanungin kung ano ang proseso sa pagtutol sa isang desisyon na hindi ka sumasang-ayon.  May karapatan kang makuha ang impormasyon na ibinigay sa iyo nang nakasulat.  Karamihan sa proseso ng apela ay may mga takdang panahong nauugnay sa kung gaanong karaming panahon mayroon ka para tutulan ang isang desiyon. 

13.  Mga Pansamantalang Solusyon

Maaaring mayroon kang isyu o kahilingan na hindi maaaring maresolba sa pulong.  Bilang halimbawa, mga hindi pagkakasundo kung aling ahensya ang responsable para magpondo ng serbisyo o kung aling provider ang nakalaan para magkaloob ng serbisyo sa iyong anak o miyembro ng pamilya.  Kung may mga isyu na hindi mareresolba sa pulong, talakayin ang panandaliang plano ng aksyon na tinitiyak na makukuha ng indibidwal ang serbisyo/makalalahok sa mga serbisyo habang nireresolba ang hindi pagkakaunawaan.  Bilang  halimbawa, maaaring sumang-ayon ang mga ahensya na magbahagi ng pagpopondo para sa isang serbisyo habang nereresolba ang hindi pagkakaunawaan.  O maaari kang sumang-ayon sa petsa ng pagsisimula para sa mga serbisyo kahit na hindi ka sigurado sa provider.

14.  Kumpirmahin ang mga Kasunduan at mga Aytem ng Aksyon

Bago sa pagsasara ng pulong, basahin ang iyong mga tala tungkol sa mga kasunduan at mga aytem ng aksyon na inyong tinalakay para makasiguro na ang bawa't isa ay may parehong pagkakaunawa sa pulong.  Maaari ka ring magpadala ng follow-up na email o sulat sa koponan na idinodokumento kung ano ang inyong tinalakay sa pulong.  Sa paggawa nito, nakapaglikha ka rin ng pisikal na rekord ng inyong pulong na maaari mong itabi para sa iyong mga rekord. 

15.  Paglagda ng mga Dokumento

Siguraduhing babasahin ang mga dokumento bago mo lagdaan ang mga ito.  Ikaw at ang iyong anak o miyembro ng pamilya ay may karapatan na repasuhin ang dokumentasyon sa kabuuan nito.  Hindi mo kailangang lumagda ng plano o iba pang dokumento sa pulong.  maaari mo ring hilingin na magdala ka ng kopya para repasuhin sa bahay.  Maaari mong isaalang-alang na talakayin ang dokumento kasama ng ibang magulang o mga propesyonal bago ka lumagda.  Kung hindi ka sasang-ayon sa isang dokumento o gustong gumawa ng mga pagbabago dito, maaari mong hilingan ang ahensya na gumawa ng mga pagbabago bago ka lumagda.  Lagdaan lamang kung ano ang sinasang-ayunan mo at isulat ang hindi mo sinasang-ayunan sa parehong dokumento o sa isang cover letter na iyong ilalakip sa dokumento.